1. Rekstrarstjórnun, skilgreiningar
Rekstur er umbreyting (framleiðsla, þjónusta, flutningar, heilsugæsla, vöruhús, verslun, fjarskipti, ...)
Inntak er aðföng: Fé, fólk, hráefni
Úttak er afurðir: Vörur og/eða þjónusta
Umbreytingin fer fram í ýmsum kerfum
Rekstrarstjórnun er stjórnun þessara kerfa
Kerfishugsun, vísindaleg aðferðafræði

2. Framleiðsla vs þjónusta
Afurðir framleiðslu eru vörur
Vörur eru áþreifanlegar
Vörur er hægt að geyma á lager og flytja milli staða
Skörun mikil, oftast einhver þjónusta með vörum

3. Nokkur mikilvæg hugtök
Nýtni, e. Efficiency, “Gera hlutina rétt”
Framleiðni, e. Productivity = Úttak/Inntaki
Skilvirkni,e. Effectiveness, “Gera réttu hlutina”
Virði, e. Value = Gæði m.v. verð
Virðisaukning, e. Value Adding = Verð sem markaður vill borga - framleiðslukostnaður
Framlegð, e. Contribution = Tekjur – Brl. Kostn.
Vörukeðja, e. Supply Chain: Heildarferli umbreytinga og flutninga frá birgjum til markaða

4. Framleiðsla Vinnsluaðgerðir: Samfelld ferli vs stakræn:
Umbreyting (Conversion)
Smíði (Fabrication)
Samsetning (Assembly)
Samfelld ferli vs stakræn:
Samfelld: Mjólkurvinnsla, álframleiðsla
Stakræn: Fiskvinnsluvélar, tölvur

5. Stjórnun framleiðslu, m.a.
Stefnumótun, ákv. um afkastagetu
Vöruþróun, hönnun framleiðsluferla
Fyrirkomulag, efnisflutningar
Áætlanagerð (AP, MPS)
Stjórnun vörukeðjunnar, spár, áætlanir, aðfangastýring (MRP, JIT, TOC) birgðir, flutningar
Eftirlit, umbótaferli

6. Fyrirkomulag, kerfi Verkefni, Föst staðsetning
Verkstæði, Ferlafyrirkomulag
Lotuframleiðsla, Afurðafyrirkomulag
Samsetningarlínur, Afurðafyrirkomulag
Samfellt flæði, Afurðafyrirkomulag
“Group Technology”, Sellu-fyrirkomulag

7. IV. Continuous Flow III. Assembly Line II. Batch I. Job Shop Low
Volume,
One of a
Kind
Multiple
Products,
Volume
Few
Major
Higher
High
Standard-
ization
Commercial
Printer
French Restaurant
Heavy
Equipment
Coffee Shop
Automobile
Burger King
Sugar
Refinery
Flexibility (High)
Unit Cost (High)
Flexibility (Low)
Unit Cost (Low) 13

8. Söguleg þróun Oper. Man. Scientific Management Moving Assembly Line
Hawthorne
Studies
Operations
Research
Historical
Underpinnings
Computers
(MRP)
JIT/TQC &
Automation
Manufacturing
Strategy
Service Quality
and Productivity
TQM & Quality
Certification
Business Process
Reengineering
Electronic
Enterprise
Global Supply
Chain Mgmt.
OM's Emergence
as a Field 14

9. “Lögmál reksturs” 1. WIP = Prod.Rate*Throughput Time
Little 1961: L =  * W
2. Varðveisla efnis (birgðajafnvægi)
3. Stór kerfi =>
Minni áreiðanleiki, R =  ri
4. Veldisvöxtur flækju
M þættir, N stöður => NM

10. Lögmál reksturs 2 5. Öllu mun hnigna (kyrrstaða gengur ekki)
6. Tækniþróun=>Samfelldar umbætur
7. Kerfisþættir sýna slembið atferli ( er heimurinn slembinn eða of flókinn?)
8. Takmörk mannlegrar rökvísi (Simon 1969: Uppfylla viðmið, ekki hámarka)

11. Hvað má læra af þessu? Sameina ! Einfalda ! Útrýma, skera burt !
Samt sem áður er heimurinn flókinn: Við þurfum líkön!
=> MS/OR
(Úr bók Askin & Standridge)

12. Hvers vegna læra MS/OR?
1. Æfa rökræna hugsun við lausn flókinna vandamála
2. Bæta við innsæi og tilfinningu fyrir viðfangsefnum og lausnum
3. Skerpa færni með tölur (quantitative)
4. Efla Excel færni
5. Kynnast “verkfærakistunni”
(sjá W&A bls )

13. Líkön Áþreifanleg: Skala, Hliðstæður Táknræn (symbolic): Teikningar
Tölvuforrit
Stærðfræðileg:
Analytical (Deduction)
Experimental (Induction)

14. Hvers vegna nota líkön Besta eða ná ákveðnum viðmiðum
Segja fyrir um eitthvað (Spá, Hermun)
Eftirlit (SPC)
Innsýn, skilningur (ferlið líkangerð skiptir meiru en líkanið)
Réttlæting, söluverkfæri (Hermun)

15. Líkangerð Viðfangsefnið - Kerfisgreining Hugtakalíkan - Líkansmíði
Frumgerð líkans Gagnasöfnun
Keyrsluhæft líkan - Sannprófun
Rétt líkan Lausnaraðferð
Lausn á líkaninu, næmni - Kynning
“Seld” lausn Innleiðsla, hagnýting
Lausn á viðfangsefninu

16. Tegundir reiknilíkana
“Prescriptive” (bestun) vs
“Descriptive” (lýsandi líkön)
Kyrrstæð vs Kvik
Samfelld vs Stakræn
Slembin vs Löggeng
Línuleg vs Ólínuleg

17. “Prescriptive” Líkön (bestun)
Markfall (Max, Min)
Ákvörðunarbreytur (Samf., heiltölur)
Skorður (Lausnarými)
Stuðlar (Gögn)
Lausnaraðferð (Analytic, Numeric)
Lausn (Bestu gildi á breytum)
Næmnigreining

18. Flokkun bestunarlíkana
“Analytical” bestun
Mathematical Programming
Netlíkön, sum
Leitaraðferðir (Heuristics )
Ákvarðanafræði
Dæmi: Birgðastýring

19. Dæmi um bestun: EOQ Markfall: minTC(Q) = S*D/Q + H*Q/2 Breyta: Q
Skorður: Qmin < Q < Qmax
Gögn: D, P, S, H, Qmin, Qmax
Lausnaraðferð: Diffrun
Lausn: EOQ = sqrt(2*D*S/H)
Næmni: TC(Q)/TC(EOQ)

20. Flokkun lýsandi líkana
Hermun (Simulation)
Biðraðafræði (Waiting Lines)
Spálíkön (Forecasting)
Sum netlíkön
Spilfræði (Game Theory)
Arðsemilíkön

21. Hermun “Þegar allt annað bregst”! Lýsandi, “Hvað-ef”
Samfelld (Rándýr-bráð)
Stakræn:
Tímarás vs Atburðadrifin
Monte Carlo tækni, gervislembur

22. Arðsemilíkön Líkan af fjárfestingu og rekstri Lýsandi, kvik líkön
Stakræn hermun fyrirtækjareksturs
Tímarás (ár fyrir ár)
Venjulega löggeng

23. Mathematical Programming
Línuleg bestun (LP)
Heiltölubestun (IP, MIP)
Ólínuleg bestun (NLP)
Kvik bestun (DP)
Slembin bestun (SP)
Flutningalíkan
Úthlutun

24. Netlíkön Minnsta spönn Stysta leið Mesta flæði CPM/PERT (lengsta leið)
Leiðaskipulag (VRP)
Vandi farandsalans (TSP)

25. Leitaraðferðir Þróunaraðferðir: Önnur “Heuristics” Erfðaalgrím (GA)
Hermd kólnun (SA)
Bannleit (TS)
Önnur “Heuristics”

26. Ákvarðanafræði Ákvarðanatré Vandi blaðastráksins
MCDM, “Multi Criteria Decision Making”
Þrepagreiningaraðferð (AHP)
Markmiðabestun (GP)

27. Dæmi um reiknilíkön Arðsemilíkön (Excel) Afurðasamsetning (LP)
Hráefnablöndun (LP)
Yfirlitsáætlanir (LP)
Lotuskipulag (IP, DP, …)
Dreifing (Flutningalíkan)
Staðarval (LP, IP)
Mönnunaráætlun (Hermun)

28. Dæmi um reiknilíkön 2 Verðbréfakarfa (NLP) Val fjárfestinga (IP)
Umferðaleiðsögn (Stysta leið)
Útkeyrsla á vörum (VRP, TSP)
Lagnakerfi (Minnsta spönn)
Flöskuhálsaleit (Max Flow)
Gámahleðsla (Heuristics)
Lágmörkun afskurðar (Heuristics)

29. Stjórnun vörukeðju, SCM
Stefnumótun
Spár
Yfirlitsáætlun (AP)
Framleiðsluáætlanir (MPS)
Aðfangastýring (MRP, JIT)
Afkastastýring (CRP, TOC)
Verkröðun
Eftirlit með ferlum (SPC)
Vörudreifing

30. Stefnumótun Fleiri en eitt markmið, sum huglæg
Jafnvel > 1 ákvörðunartaki
Margir valkostir
Dæmi: Staðarval
MCDM, AHP
Arðsemireikningar, Pareto (Excel)

31. Spár “Qualitative” aðferðir: “Quantitative” líkön:
Síðasta ár + x%
Markaðskannanir
Delphi aðferðin
“Quantitative” líkön:
Leitni, vöxtur (+/-)
Árstíðasveiflur
Spáfrávik
MA, ES, Regression, …

32. Afurðir og hráefni Afurðasamsetning Hráefnablöndun Flokkun hráefnis
Lágmörkun afskurðar
Hleðsla, pökkun, samval
Bestun (LP, IP), leitaraðferðir

33. Yfirlitsáætlun (AP) Árstíðatoppar Ígildiseining
Framleiðsla, birgðir, mannafli
Yfirvinna, vaktir
Aðkeypt, biðpantanir, skortur
Excel
LP, Flutningaaðferð

34. Framleiðsluáætlanir (MPS)
Yfirlitsáætlunin gefur rammann
4 – 6 vikur
Max (Innkomnar pantanir, Spár)
Fryst tímabil
Lotustærðir
IP, MIP

35. Aðfangastýring (MRP, JIT)
Lágmarka birgðir
Forsendur:
Birgðakerfi
Efnislistar (BOM)
Framleiðsluáætlanir (frystar)
Öguð vinnubrögð
Lotuskipulag (IP, DP)

36. Birgðastýring Forsenda: Spár Lágmörkun heildarkostnaðar
Lotustærðir, pöntunarmagn (Q)
Hvenær pantað, pöntunarmark (R)
Vörufjölskyldur, gámaflutningar
Bestun

37. Afkastastýring (CRP, TOC)
Jöfnun álags á vinnustöðvar
Byggir á ferilgreiningu
Finna flöskuhálsana (TOC)
“The Goal” eftir Eli Goldratt
Hermun

38. Verkröðun Skilafrestir, afhendingatímar SPT, EDD, LPT, …
Flókin vandamál (nxm)
Lágmörkun uppsetningatíma (TSP)
Vaktaskipulag
Leitaraðferðir (GA, SA, TS)

39. Eftirlit með ferlum (SPC)
Sérstakar vs venjulegar orsakir
Mælingar, sýnatökur
Stýririt (XR-, c-, p-rit)
Dæmi: Árangur ÚA, blokkavigt
Tölfræði

40. Vörudreifing Hámarka þjónustu, lágmarka kostnað Útkeyrsla á vörum
Söfnun (mjólkur, sorps, …)
Skipulag flutninga
Staðarval, t.d. neyðarþjónustu
Netlíkön, VRP, TSP, LP, IP

41. Þjónustukerfi Halda jöfnu þjónustustigi Hönnunarforsendur
Áætlun um mannaflaþörf
Vaktaskipulag
Dæmi: Símaþjónusta Flugfélags (spálíkön, hermun, LP, úthlutun)
Biðraðafræði, hermun

42. Ítarefni R. L. Rardin: “Optimization in Operations Research”
Hillier & Lieberman: “Introduction to Operations Research”
Winston: “Operations Research. Applications and Algorithms”
Law & Kelton: “Simulation Modeling and Analysis”
Askin & Standridge: “Modeling and Analysis of Manufacturing Systems”