1. Að lesa epidemiologiska/klíníska vísindagrein María Heimisdóttir Endurmenntun HÍ 2003

2. Notagildi vísindagreina Hafa þessar niðurstöður einhver áhrif á það hvernig ég vinn mína vinnu?

3. Lestur vísindagreina Sjá WORD skjal um almennar ábendingar Full tilvísun –Titill What´s in a name? Titlar RCT - vísbending um niðurstöður? –Samantekt (Abstract)

4. Kynning (Introduction) Yfirlit um eldri þekkingu (Review of literature) Grundvöllur (Rationale) Kenning (Hypothesis), spurning –Þýði, áreiti, útkoma, tími, kringumstæður….

5. Hönnun og aðferðir Almenn hönnun (Design) (sýkingavarnir) Áhættuþýði (Population at risk) Úrtak (Sampling (method, size, criteria)) Gagnaöflun (Data sources) (meta analysa) –Skýr lýsing á aðferðum við efnisöflun (leit/val greina) Siðfræðilegur grundvöllur (Ethical approval) Samþykki (Consent)

6. Dæmi - Nýjungar í sýkingavörnum AflimunFjöldiDauðsföll Öxl11 Upphandleggur53 Framhandleggur51 Læri54 Hné83 Ökkli52 Alls2914 Tveimur árum fyrir AflimunFjöldiDauðsföll Öxl30 Upphandleggur30 Framhandleggur61 Læri21 Hné134 Ökkli90 Alls366 Þremur árum eftir Ný tækni hefur verið innleidd til að hindra sárasýkingar í kjölfar skurðaðgerða /aflimana vegna áverka. Sjá dánartölur fyrir og eftir tilraunainnleiðingu nýjungarinnar.

7. Dæmi – Efnisval fyrir samantekt Meta analysur –Algengi flogaveiki í fangelsum –Gagnsemi steragjafar fyrir fæðingu fyrirbura Lýsing á skilmerkjum Hvað voru margar greinar sem komu til álita en voru ekki teknar með (hver er nefnarinn)? Útgáfuskekkja –Útgáfa líklegri ef “jákvæðar” niðurstöður? –Næmisgreining (sensitivity analysis)

8. Hönnun og aðferðir frh. Útkoma (Dependent variable(s)) Spáþættir (Independent variable(s)) (brjóstakrabbi og alkohol) Raskandi þættir, milliverkanir (endurtekinn keisari), (brjóstakrabbi og alkohol) Upplýsingaskekkja (Information bias controlled by design) (blóðtappi, nýgengi krabbameina) Valskekkja (Selection bias controlled by design) (brjóstakrabbi og alkohol) Er aðferðafræðin viðeigandi ? (leghálssaumur) Er aðferðum fulllýst ?

9. Dæmi – brjóstakrabbi og alkohol Hvaða áhrif getur “þjóðfélagsstaða” haft? –Hvernig er tekið á því? Hverjir eru sjúklingarnir? –Staðbundin og ífarandi krabbamein –Hvaða máli skiptir það? Er þátttaka sambærileg milli hópanna –86% kvenna með brjóstakrabba –71.2 % samanburðarkvenna –Getur vilji til þátttöku tengst alkoholneyslu? –Hvaða áhrif gæti þetta haft á niðurstöðurnar?

10. Dæmi – Endurtekinn keisari Er öruggt að láta konur fæða eftir að hafa farið í keisara ? Efni: –4929 konur með sögu um keisara –1776 reyndu fæðingu um leggöng –74 % (1314) fæddu um leggöng –Engin dauðsföll meðal mæðra/barna vegna legrifu í keisaraöri Niðurstaða: konur með sögu um keisara geta fætt um leggöng án aukinnar áhættu Vandi: –ekki random ákvörðun um að reyna fæðingu –Aðrar útkomur ???

11. Dæmi – Blóðtappi eftir langflug Vandlega valdir einstaklingar í rannsókn –Áhrif á innra og ytra réttmæti Random meðferðarval –Áhrif á innra réttmæti Ekki blindun (rannsakenda, þátttakenda) –Áhrif á innra/ytra réttmæti –upplýsingaskekkja

12. Dæmi – nýgengi krabbameina Nýgengi krabbameins í brjósti Nýgengi krabbameins í blöðruhálskirtli Hve sambærilegir eru hópar yfir tíma? –Hvað hefur áhrif á það?

13. Dæmi - leghálssaumur Rannsökuð gagnsemi leghálssaums við að hindra/seinka fyrirburafæðingu Útkoma: meðgöngulengd (dagar/vikur), ástand nýbura (neonatal morbidity) Aðferð: logistic regression ??? Niðurstöður: –Aðhvarfstuðlar? (áhrif leghálssaums á meðgöngulengd) –Breytileiki í meðgöngulengd er tengist leghálssaumi (R2) ?

14. Niðurstöður Ófullkomin gögn (missing data) Meginniðurstöður (major results) (áhrif leitar að brjóstakrabba á tíðni aðgerða) (leghálssaumur) Leiðrétting fyrir raskandi þætti (brjóstamyndataka) Viðeigandi notkun tafla og texta (tvær meta-analysur) Viðeigandi notkun tölulegra niðurstaðna

15. Dæmi - áhrif leitar að brjóstakrabba á tíðni aðgerða Skimun – aukinn fjöldi tilfella greinist í fyrstu, síðan “jafnvægi” Heildartíðni aðgerða svipuð en breytt samsetning

16. Dæmi – RCT á gagnsemi brjóstamyndatöku Random allocation of treatment Útiloka konur eldri en 74 ára vegna lítillar þátttöku –Hver eru áhrif þess Intention to treat analysis –Til hvers? –Getum við útilokað konur sem fylgdu ekki tilmælum rannsóknaraðila? Hvernig eru áhrifin mæld? (graf)

17. RCT – frh. Val á úrtaki - hver er spurningin og hvernig/hvar á að nota svarið? Afleiðingar vals á úrtaki –“of vel valið” (statin, HPHS – statin, aspirin) Tilgangur slembunar

18. Dæmi – framsetning gagna Meta analysur Skilgreining (systematic review vs meta-analysis) Val greina –Skilmerki –Publication bias Aðferðafræði –Aðgengi að upprunalegum gögnum –Heildaráhrif (summary estimate) Risk estimator, t.d. Hlutfallsleg áhætta, nýgengi, algengi P gildi –Tafla eða mynd

19. Umræða og niðurstöður Innra sannleiksgildi Ytra sannleiksgildi Samræmi við aðrar rannsóknir Er viðeigandi tillit tekið til annarra rannsókna/þekkingar ? Ert þú sammála, sannfærð/ur? Er tekin afstaða til neikvæðra niðurstaðna? Að hve miklu leyti er um getgátur að ræða?

20. Validity - Sannleiksgildi Innra vs ytra sannleiksgildi Mæling á því sem átti að mæla? Tegundir validity –Face –Content –Criterion –Predictive –Attributional –......

21. Reliability - Áreiðanleiki Reproducibility Samræmi milli endurtekinna mælinga –Interrater reliability –Intrarater reliability –Reliability over time –...... Ekki sama og sannleiksgildi

22. Umræða og niðurstöður frh. Fræðilegt gildi ´´Praktískt´´ gildi Frekari rannsóknir “referensar”