1. Kenningar um sannleikann og fleira

2. Efni dagsins Upprifjun frá síðasta tíma Rökgreining texta Kenningar um sannleikann Smábrot úr þekkingarfræði

3. Upprifjun

4. Gagnrýnin hugsun Fellst ekki á neina skoðun eða fullyrðingu nema rannsaka: –hvað í henni felst –hver eru rökin fyrir henni

5. Krafan um rökstuðning Gagnvart öðrum (afstaða) Gagnvart sjálfum sér (vinnubrögð)

6. Gildi gagnrýninnar hugsunar Fern rök –Framfararök –Menntunarrök –Nytsemdarrök –Siðferðisrök

7. Ástæður og rök Gera greinarmun á –Ástæðum eða orsökum skoðana –Rökum fyrir skoðun

8. Rökræða Rökræða milli Cliffords og James um hvað séu fullnægjandi forsendur til þess að móta sér skoðun

9. Leiðir til skoðanamyndunar Þrjóskuleið Kennivaldsleið Fordómaleið Leið gagnrýninnar hugsunar

10. Röksemdir í textum Einföld aðferð til greiningar texta

11. Þrjár spurningar Um hvað fjallar textinn? Hver er skoðun höfundarins? Hvaða rök færir höfundurinn fyrir skoðun sinni?

12. Frumlag Um hvað ertu að tala? –Viðfangsefni –Málefni –Umfjöllunarefni –Umræðuefni

13. Umsögn Hvað ertu að segja? –Skoðun –Kenning

14. Ástæða Af hverju segirðu það? –Rök –Röksemd –Rökfærsla –Ástæður

15. Lykilorð Málefni (um hvað er x að tala?) Skoðun (hvað er x að segja?) Rök (hvaða ástæður gefur hann fyrir því og hvaða hugtökum beitir hann?)

16. Kenningar um sannleikann “What is Truth? said jesting Pilate and would not stay for an answer”. Francis Bacon, The Essays (1625).

17. Krítverjinn Einhver af þeim, eigin spámaður þeirra, hefir svo að orði komist: “Krítarmenn eru síljúgandi, óargadýr og letimagar. Þessi vitnisburður er sannur.” Páll postuli, Títusarbréf, 1:12-13

18. Þrjár spurningar Hvað er sannleikurinn, hvert er eðli hans eða skilgreining? Hvað höfum við til marks um sannleikann, hver er mælikvarðinn á hann? Skiptir sannleikurinn einhverju máli, hvert er gildi sannleikans?

19. Eðli sannleikans Hugtakið sannleikur felur í sér samband, er hugtak yfir vensl Tvær meginkenningar um þessi vensl: –Samsvörunarkenningin (e. correspondence theory) –Samkvæmniskenningin (e. coherence theory)

20. Samsvörunarkenning Sambandið er einhvers konar samsvörun milli hugsunar og veruleika

21. Aristóteles Að segja um það sem er að það sé ekki eða um það sem er ekki að það sé, er ósatt, en að segja um það sem er að það sé og um það sem ekki er að það sé ekki, það er satt

22. Tómas af Akvínó Veritas est adaequatio intellectus et rei Sannleikurinn er samjöfnun skilnings og hlutar

23. Russell Skoðun er sönn þegar hún svarar til staðreyndar, ósönn þegar engin staðreynd samsvarar henni.

24. Samkvæmniskenning Sambandið er einhvers konar samræmi milli skoðana innbyrðis –Samkvæmni (consistency) –Röktengsl (implication) Laust við innri mótsagnir.

25. Ekki nóg að vera laus við innri mótsagnir ef hugmyndirnar eru í mótsögn við veruleikann. Nauðsynlegt skilyrði sannleikans, en ekki nægilegt.

26. Afstæði sannleikans Skýrist út frá samkvæmniskenningunni –Samræmi við gefnar skoðanir sem viðkomandi er sannfærður um eða telur sannar –Ósamræmi við gefnar skoðanir einhvers annars

27. Við hvað er miðað? Sannleikurinn sem samræmi við mælikvarða –Mótsagnaleysi (samkvæmni) –Virkni (pragmatismi)

28. Mælikvarðar á sannleikann Dæmi: Skýrar og greinilegar hugmyndir. “Hvaðeina sem ég skynja skýrt og greinilega er satt” (Descartes)

29. Leibniz: Huglæg vissa er ekki sama og hlutlæg sönnun. Sannfæring er eitt, sannleikurinn annað

30. Sannfæring Hugmynd + tilfinning

31. Sannleikur og þekking “Sönn skoðun studd góðum og gildum rökum.” (Platon)

32. Skilyrði þekkingar Huglæg skilyrði Hlutlæg skilyrði Sönnur

33. Nægileg skilyrði þekkingar Ég veit að snjór er hvítur ef og aðeins ef: 1.Ég trúi því að snjór sé hvítur 2.Það er satt að snjór sé hvítur 3.Ég hef ástæðu til að ætla að snjór sé hvítur

34. Skilyrði vísindalegrar þekkingar Ekki nóg að hafa ástæðu til að ætla að eitthvað sé tilfellið til þess að þekking sé vísindaleg (Karl Popper) Hrekjanleiki (e. falsifiability) sker úr um hvort þekkingin er vísindaleg

35. Vísindaleg aðferð Af tilgátu er leidd empírísk afleiðing sem er sannprófuð. Ef unnt er að sannprófa tilgátuna, þá er hún sönn. Popper: Þetta er rangt.

36. Ef p, þá q Staðfesting: Nú höfum við p Þá höfum við q Neitunarvillan: Nú höfum við ekki p Þá höfum við ekki q Hrakning: Nú höfum við ekki q Þá höfum við ekki p Játunarvillan: Nú höfum við q Þá höfum við p

37. Pólitískar afleiðingar Opin rökræða – gagnrýnin rökhyggja Möguleikinn á því að andmæla og hrekja kenningar, tilgátur og skoðanir verður að vera fyrir hendi Hið opna þjóðfélag og óvinir þess

38. Gildi sannleikans Sannleikurinn sem gildi Dæmi um önnur gildi: –Fegurð –Vald –Frelsi –Ánægja Hvers konar manneskjur viljum við vera?

39. Siðfræði sannleikans Fræðileg umræða í nútíma og samtíma –Nietzshce og viljinn til valds –Foucault og sannleiksviljinn Hversdagsleg dæmi –Stjórnmálamenn –Fréttamenn –Læknar

40. Kuhn Hefðarvísindi Viðmið (paradigma) Frávik Vísindabylting