Download presentation
Presentation is loading. Please wait.
1
Heildarframboð og heildareftirspurn
33 Heildarframboð og heildareftirspurn
2
Hagsveiflur til skamms tíma
Landsframleiðslan sveiflast til frá ári til árs Flest ár eykst landsframleiðslan Landsframleiðsla Bandaríkjanna hefur aukizt um 3% á ári að jafnaði síðan 1945 Landsframleiðsla Íslands jókst um 4% á ári að jafnaði Sum ár vex landsframleiðslan ekki eins og vant er Niðursveifla eða lægð er það kallað, þegar landsframleiðsla minnkar og atvinnuleysi eykst Kreppa er djúp niðursveifla
3
Fjórar staðreyndir um hagsveiflur
Hagsveiflur eru óreglulegar og ófyrirsjáanlegar Flestar þjóðhagsstærðir sveiflast í takt Þegar landsframleiðsla eykst, minnkar atvinnuleysi og öfugt Hagsveiflur ólíkra landa líkjast hver annarri meira með auknum viðskiptum milli landanna
4
Mynd 1A. Bandaríkin: Skammtímasveiflur
Lækkun hlutabréfaverðs (a) VLF á föstu verðlagi Milljarðar dollara á verðlagi 1996 Lægðir $10,000 Landsframleiðsla 9,000 Real GDP 8,000 7,000 6,000 5,000 Hækkun vaxta 4,000 Hækkun olíuverðs 3,000 2,000 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000
5
Fjórar staðreyndir um hagsveiflur
Flestar þjóðhagsstærðir sveiflast í takt Flestar þjóðhagsstærðir, sem mæla tekjur og framleiðslu, sveiflast í takt hver við aðra Þótt margar þjóðhagsstærðir sveiflist í takt, sveiflast þær eigi að síður mismikið til Fjárfesting er sérstaklega sveiflugjörn Atvinnuleysi er einnig sveiflugjarnt
6
Mynd 1B. Bandaríkin: Fjárfesting
(b) Fjárfesting Milljarðar dollara á verðlagi 1996 $1,800 1,600 Fjárfesting 1,400 Investment spending 1,200 1,000 800 600 400 200 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000
7
Fjórar staðreyndir um hagsveiflur
Þegar landsframleiðsla eykst, minnkar atvinnuleysi Breytingar á landsframleiðslu standa í öfugu hlutfalli við breytingar á atvinnuleysi Þegar hagkerfið lendir í lægð, eykst atvinnuleysi verulega Lögmál Okuns:
8
Fjórar staðreyndir um hagsveiflur
Þegar landsframleiðsla eykst, minnkar atvinnuleysi Breytingar á landsframleiðslu standa í öfugu hlutfalli við breytingar á atvinnuleysi Þegar hagkerfið lendir í lægð, eykst atvinnuleysi verulega Lögmál Okuns: uF = eðlilegt atvinnuleysi, við fulla atvinnu YF = landsframleiðsla við fulla atvinnu
9
Fjórar staðreyndir um hagsveiflur
Lögmál Okuns u = uF ef Y = YF u > uF ef Y < YF u < uF ef Y > YF Ef Y stendur í stað og YF heldur áfram að vaxa, þá eykst u upp fyrir uF Y þarf að vaxa jafnhratt og YF til að halda atvinnuleysi í skefjum Ef Y fellur 3% niður fyrir YF, eykst u um 1%
10
Mynd 1C. Bandaríkin: Atvinnuleysi
(c) Atvinnuleysi Hlutfall af mannafla 12 10 Atvinnuleysi 8 Unemployment rate 6 4 2 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000
11
Lögmál Okuns á Íslandi Atvinnuleysi (%) Framleiðslugap (%)
VLF og framleiðslugeta (ISK á verðlagi 2000) Framleiðslugap og atvinnuleysi Atvinnuleysi (%) Framleiðslugap (%)
12
Fjórar staðreyndir um hagsveiflur
Hagsveiflur ólíkra landa líkjast hver annarri meira með auknum viðskiptum milli landanna, löndin líkjast hvert öðru Ef hagsveiflur eru misgengar í ólíkum löndum, eiga þau ekki vel heima saman í myntbandalagi Eitt landið getur þurft vaxtalækkun, annað getur á sama tíma þurft vaxtahækkun Aukin millilandaviðskipti draga úr misgengi hagsveiflna, löndin samsamast
13
Að skýra hagsveiflur Hagþróun frá ári til árs er frábrugðin hagþróun til langs tíma litið Kenning Davids Hume (klassíska kenningin) Ólík öfl ráða gangi raunstærða og nafnstærða Breytingar peningamagns hafa áhrif á nafnstærðir, en engin áhrif á raunstærðir Forsendan um hlutleysi peninga á ekki við, þegar við fjöllum um breytingar landsframleiðslu frá ári til árs
14
Hagvöxtur í bráð og lengd
Upprifjun Hagvöxtur í bráð og lengd Hagvöxtur til lengdar Framleiðslugeta Framleiðsla Þjóðarframleiðsla Hæð Hagsveiflur í bráð Lægð Tími
15
Einfalt líkan af þjóðarbúskapnum í bráð
Notum tvær lykilstærðir til að búa til líkan af hegðan hagkerfisins frá ári til árs Landsframleiðsla Verðlag Búum til líkan af heildarframboði og heildareftirspurn til skýrir skammtímasveiflur landsframleiðslunnar í kringum langtímaleitni framleiðslunnar
16
Einfalt líkan af þjóðarbúskapnum í bráð
Heildarframboð og heildareftirspurn Heildareftirspurnarkúrfan sýnir það magn af vörum og þjónustu, sem heimili, fyrirtæki og ríkið hafa hug á að kaupa við gefnu verðlagi Heildareftirspurn fer eftir verðlagi Heildarframboðskúrfan sýnir það magn af vörum og þjónustu, sem fyrirtæki eru fús til að framleiða og selja við gefnu verðlagi Heildarframboð fer einnig eftir verðlagi
17
Mynd 2. Heildareftirspurn og heildarframboð
Verðlag Séð þetta áður? Heildarframboð Heildareftirspurn Jafnvægis- framleiðsla verðlag Landsframleiðsla
18
Heildareftirspurn Fjórir útgjaldaþættir landsframleiðslunnar mynda heildareftirspurn Y = C + I + G + NX C = neyzla I = fjárfesting G = ríkisútgjöld NX = hreinn útflutningur
19
Mynd 3. Heildareftirspurnarkúrfan
Verðlag Heildareftirspurn P Y 1. Lækkun verðlags … Y2 P2 Landsframleiðsla eykur heildareftirspurn
20
Hvers vegna heildareftirspurnarkúrfan hallar niður: Þrjár skýringar
Verðlag og neyzla: Auðsáhrif Verðlag og fjárfesting: Vaxtaáhrif 3. Verðlag og hreinn útflutningur: Gengisáhrif
21
Hvers vegna heildareftirspurnarkúrfan hallar niður
Verðlag og neyzla: Auðsáhrif Lækkun verðlags eykur raunvirði eigna (A fyrir auð) og einnig kaupmátt launa, svo að neytendum finnst þeir hafa meira svigrúm til eyðslu og neyzla eykst Aukin neyzla þýðir aukna heildareftirspurn, þar eð neyzla er partur af heildareftirspurn P A/P C AD Y
22
Hvers vegna heildareftirspurnarkúrfan hallar niður
Verðlag og fjárfesting: Vaxtaáhrif Lækkun verðlags dregur úr peningaeftirspurn og eykur því framboð lánsfjár, og þá lækka raunvextir, svo að fjárfesting eykst Aukin fjárfesting kallar á aukna heildareftirspurn, þar eð fjárfesting er partur af heildareftirspurn Rifjum upp mynd úr 32. kafla
23
Upprifjun: Lánsfjármarkaður
Raunvextir Lækkun verðlags minnkar peningaeftirspurn, svo að framboðskúrfan hliðrast til hægri og raunvextir lækka Framboð lánsfjár (Innlendur sparnaður) Eftirspurn eftir lánsfé (Innlend og erlend fjárfesting) Jafnvægi Jafnvægismagn Raunvextir í jafnvægi Lánsfé
24
Hvers vegna heildareftirspurnarkúrfan hallar niður
Verðlag og hreinn útflutningur: Gengisáhrif Þegar verðlag lækkar heima fyrir, lækka raunvextir og raungengið lækkar einnig, svo að hreinn útflutningur eykst E = eP/P* => raungengi fer eftir verðlagi Aukinn hreinn útflutningur þýðir aukna heildareftirspurn, þar eð hreinn útflutningur er partur af heildareftirspurn
25
Hvers vegna heildareftirspurnarkúrfan kann að hliðrast til
Neikvæður halli hennar sýnir, að lækkun verlags örvar heildareftirspurn eftir vörum og þjónustu Margir aðrir þættir hafa áhrif á heildareftirspurn við gefnu verðlagi Þegar einhver þessara þátta breytist, hliðrast heildareftirspurnarkúrfan úr stað
26
Hvers vegna heildareftirspurnarkúrfan kann að hliðrast til
Hvaða þættir hliðra heildareftirspurnarkúrfunni? Svarið felst í Y = C + I + G + NX Neyzla Fjárfesting Ríkisútgjöld Hreinn útflutningur
27
Hliðrun heildareftirspurnarkúrfunnar
Verð- lag Heildareftirspurn eykst við gefnu verðlagi D2 P1 Y2 Remove bullet in graph – graph needs no additional title??? Heildareftirspurn, D1 Y1 Framleiðsla
28
Heildarframboðskúrfan
Heildarframboðskúrfan hallar upp í bráð Heildarframboðskúrfan er lóðrétt til lengdar Heildarframboð vöru og þjónustu til langs tíma litið fer eftir vinnuafli, fjármagni, náttúruauðlindum og tækni, sem notuð er til að umbreyta aðföngum í afurðir Verðlag hefur ekki áhrif á þessa þætti til langs tíma litið
29
Mynd 4. Heildarframboðskúrfan til lengdar
Verðlag Langtímaframboð P 1. Lækkun verðlags ... P2 2. … hefur engin áhrif á heildarframboð til langs tíma litið. Eðlileg Framleiðsla framleiðsla við fulla atvinnu
30
Heildarframboðskúrfan
Heildarframboðskúrfan til langs tíma litið Heildarframboðskúrfan er lóðrétt til langs tíma litið og sýnir landsframleiðslu við fulla atvinnu, þ.e. við eðlilegt atvinnuleysi
31
Hvers vegna heildarframboðskúrfan kann að hliðrast til
Ef eitthvað verður til þess að breyta eðlilegri framleiðslu, hliðrast langtímaframboðskúrfan úr stað Hliðrunina má rekja til einhvers þeirra framleiðsluþátta, sem ráða landsframleiðslunni á framboðshlið hagkerfisins
32
Hvers vegna heildarframboðskúrfan kann að hliðrast til
Hvaða þættir – hvaða öfl? – hliðra heildarframboðskúrfunni? Vinnuafl Fjármagn Náttúruauðlindir Tækniþekking Sáum þetta í hagvaxtarfræðinni
33
Mynd 5. Hagvöxtur til langs tíma og verðbólga
2…. og vöxtur peningamagns hliðrar heildareftirspurn … Langtíma- framboðs- kúrfa, LRAS 1980 Y 1990 LRAS Y 2000 LRAS Verðlag Heildareftirspurn AD 2000 1. Tækniframfarir hliðra heildar- framboðskúrfunni til langs tíma litið til hægri … AD 1990 P 2000 4. … og verðlag hækkar. P 1990 P 1980 AD 1980 Y 1980 3. … svo að framleiðsla vex smám saman … Framleiðsla
34
Ný leið til að lýsa hagvexti yfir löng tímabil og verðbólgu
Skammtímasveiflur framleiðslu og verðlags má skoða sem frávik frá langtímaleitni
35
Hvers vegna heildarframboðskúrfan hallar upp til skamms tíma
Hækkun verðlags hneigist til að örva framleiðslu á vörum og þjónustu í bráð Lækkun verðlags hneigist til að slæva framleiðslu á vörum og þjónustu í bráð
36
Mynd 6. Heildarframboðskúrfan í bráð
Verðlag Heildarframboðskúrfa til skamms tíma litið Y P 1. Lækkun verðlags … Y2 P2 dregur úr framboði á vörum og þjónustu til skamms tíma litið. Framleiðsla 1
37
Misskilningskenningin
Hvers vegna heildarframboðskúrfan hallar upp til skamms tíma: Þrjár kenningar Kauptregðukenningin Verðtregðukenningin Misskilningskenningin The order of discussion in Mankiw has been changed. The “misperceptions theory” must be moved to the bottom of the list. (This may affect the entire order of presentation following this slide.)
38
Nafnlaun breytast hægt: þau eru ,,klístruð” í bráð
Hvers vegna heildarframboðskúrfan hallar upp til skamms tíma: Kauptregðukenningin Nafnlaun breytast hægt: þau eru ,,klístruð” í bráð Nafnlaun lagast ekki strax að lækkun verðlags Lækkun verðlags dregur úr hagnaði fyrirtækja að óbreyttu kaupi Fyrirtækin bregðast við með því að draga úr atvinnu og framleiðslu
39
Verð á sumri vöru og þjónustu lagast hægt að breyttum markaðsaðstæðum
Hvers vegna heildarframboðskúrfan hallar upp til skamms tíma: Verðtregðukenningin Verð á sumri vöru og þjónustu lagast hægt að breyttum markaðsaðstæðum Óvænt lækkun verðlags veldur því, að sum fyrirtæki bjóða framleiðslu sína til sölu við of háu verði Þetta heldur aftur af sölu, svo að fyrirtækin reyna þá að draga úr framleiðslu sinni á vörum og þjónustu For consistency, title this slide, “Why the Aggregate supply curves slopes upward in the short run” like the previous two slides. Then move “The sticky-price theory” in large print to the top bullet (like the previous two slides).
40
Almenn verðlækkun virðist þá vera sértæk
Hvers vegna heildarframboðskúrfan hallar upp til skamms tíma: Misskilningskenningin Breytingar á verðlagi valda misskilningi um markaðinn, þar sem framleiðendur selja afurðir sínar Þegar verðlag lækkar, kunna einstakir framleiðendur að skoða lækkunina sem skilaboð markaðsins um, að þeir þurfi að draga úr framleiðslu, enda þótt allir aðrir framleiðendur standi frammi fyrir sömu verðlækkun Almenn verðlækkun virðist þá vera sértæk Move this slide so that it follows the next two slides. That puts the discussion in the new order of the text.
41
Hvers vegna heildarframboðskúrfan kann að hliðrast til
Hvaða þættir hliðra heildarframboðskúrfunni? Höfum séð þetta áður, í hagvaxtarkaflanum: Vinnuafl Fjármagn Náttúruauðlindir Tækniþekking
42
Mynd 7. Langtímajafnvægi
Verðlag Heildar- framboð í lengd Heildar- framboð í bráð Heildareftirspurn A Jafnvægis- verð Eðlileg framleiðsla við fulla atvinnu Framleiðsla
43
Mynd 8. Samdráttur heildareftirspurnar
2. … dregur úr framleiðslu í bráð. Verðlag Heildarframboð í bráð, AS Heildar- framboð í lengd Heildareftirspurn AD AS2 AD2 3. Skammtíma- framboðskúrfan hliðrast til hægri ... A P Y B P2 Y2 1. Samdráttur í heildareftirspurn … . C P3 og framleiðslan leitar aftur í eðlilegt horf. Framleiðsla
44
Tvær orsakir hagsveiflna
Eftirspurnarhnykkir Hliðrun heildareftirspurnarkúrfunnar ... ... veldur sveiflum í framleiðslu til skamms tíma litið ... hefur áhrif á verðlag í bráð og lengd ... hefur áhrif á framleiðslu í bráð ... hefur engin áhrif á framleiðslu til langs tíma litið
45
Tvær orsakir hagsveiflna
Framboðsskellir Ef einhver þeirra þátta, sem ráða legu heildarframboðskúrfunnar, skreppur saman, þá ... ... minnkar framleiðsla niður fyrir eðlilega framleiðslu, þ.e. niður fyrir fulla atvinnu Atvinnuleysi eykst Verðlag hækkar
46
Mynd 9. Framboðsskellur 1. Samdráttur heildarframboðs í bráð … Verðlag
AS AS2 framboð í lengd Heildareftirspurn B Y2 P2 Y A P 3. … svo að verðlag hækkar. Framleiðsla 2. …. dregur úr framleiðslu …
47
Verðbólga samfara stöðnun (e. stagflation)
Áhrif framboðsskella Verðbólga samfara stöðnun (e. stagflation) Samdráttur heildarframboðs veldur verðbólgu samfara stöðnun Framleiðsla minnkar og verðbólga eykst Stjórnvöld hafa tök á að stýra heildareftirspurn, en þau geta samt ekki komið í veg fyrir hvort tveggja í senn: þau þurfa að velja milli verðbólgu og atvinnuleysis, sbr. 2. kafla (og 35. kafla)
48
Viðbrögð hagstjórnar við niðursveiflum
Áhrif framboðsskella Viðbrögð hagstjórnar við niðursveiflum Stjórnvöld geta brugðizt við niðursveiflu í efnahagslífinu með því að Halda að sér höndum og bíða þess, að verðlag og kauplag lagist að nýjum aðstæðum Beita hagstjórnartækjum sínum til að örva heildareftirspurn og landsframleiðslu og draga með því móti úr atvinnuleysi
49
Mynd 10. Aðlögun hagstjórnar að framboðsskellum
1. Þegar heildarframboð dregst saman … Verðlag Heildar- Heildar- framboð í bráð, AS AS2 framboð AD2 í lengd C P3 2. . … geta stjórnvöld komið til móts við samdráttinn með því að þenja eftirspurn … 3. … og þá hækkar verðlag enn frekar … P2 A P 4. … en framleiðsla helzt föst við fulla atvinnu. Heildareftirspurn, AD 1 Eðlileg Framleiðsla framleiðsla
50
Yfirlit Öll lönd verða fyrir hagsveiflum til skamms tíma litið
Þessar sveiflur eru óreglulegar og ófyrirsegjanlegar Þegar hagkerfið lendir í lægð, minnkar landsframleiðsla og einnig aðrir mælikvarðar á tekjur, útgjöld og framleiðslu, og atvinnuleysi færist í vöxt
51
Yfirlit Við notum einfalt líkan af heildareftirspurn og heildarframboði til að greina hegðan hagkerfisins frá ári til árs, þ.e. til skamms tíma litið Líkanið lýsir því, hvernig landsframleiðsla og verðlag lagast að heildareftirspurn og heildarframboði í hagkerfinu
52
Yfirlit Heildareftirspurnarkúrfan hallar niður á við af þrem ástæðum:
Auðsáhrif Vaxtaáhrif Gengisáhrif Ytri skellur eða stefnubreyting, sem orkar á neyzlu, fjárfestingu, ríkisútgjöld eða hreinan útflutning hliðrar heildareftirspurnarkúrfunni
53
Yfirlit Heildarframboðskúrfan er lóðrétt til lengdar
Heildarframboðskúrfan hallar upp í bráð Þrjár sögur eða kenningar um upphallandi heildarframboðskúrfu í bráð Verðtregðukenningin Kauptregðukenningin Misskilningskenningin Bullet three, move the misperceptions theory to the end.
54
Yfirlit Atburðir, sem breyta framleiðslugetu hagkerfisins (vinna, fjármagn, auðlindir, tækni), hliðra heildarframboðskúrfunni í bráð Hagsveiflur eiga sér tvær höfuðskýringar Eftirspurnarhnykkir Framboðsskellir Endir
Similar presentations
