1. Áhrif efnahagskreppunnar á velferð kvenna Kynning á niðurstöðum samantektar á tölulegum upplýsingum um stöðu kvenna Eva Bjarnadóttir og Eygló Árnadóttir

2. Verkefnið Safna saman opinberum tölulegum upplýsingum sem gætu gefið hugmynd um hvort efnahagskreppan hafi áhrif á velferð kvenna. Áhersla á konur - ýmist bornar saman við karla eða við aðrar konur. Ólík tímabil skoðuð - leitast við að finna gögn sem lýsa stöðunni fyrir og eftir bankahrunið.

3. Velferð Velferð kvenna nær yfir mjög vítt svið mála- flokka og því þurfti að ramma verkefnið inn: – Leitað í safn erlendra rannsókna á kynbundnum áhrifum efnahagslægða. – Skilgreiningar hópa Velferðarvaktarinnar á brýnustu málefnum sett í samhengi kynjabreytunnar. – Það sem almennt er vitað um stöðu kvenna á Íslandi.

4. Spurningalisti Afrakstur rannsóknarvinnunnar voru 50 spurningar sem skiptust í 15 þemu: 1.Eignir, skuldir og tekjur kvenna 2.Konur í greiðsluerfiðleikum 3.Einstæðar mæður 4.Fjárhagsaðstæður ungra kvenna 5.Atvinnuleysi meðal kvenna 6.Viðkvæmir hópar á vinnumarkaði 7.Fólk utan vinnumarkaðs 8.Notkun á heilbrigðisþjónustu 9.Kynbundið ofbeldi 10.Áhrif niðurskurðar í heilbrigðismálum 11.Streita, þunglyndi og álagssjúkdómar 12.Lyfjaneysla 13.Veikindafjarvistir frá vinnu 14.Barnavernd 15.Viðkvæmir hópar (öryrkjar, fatlaðir, utangarðsfólk)

5. Gagnaöflun Ársskýrslur og útgefið efni stofnana og samtaka. Haft var samband við: Formenn allra hópa Velferðarvaktarinnar Rannsóknarfólk hjá Háskóla Íslands Ráðuneyti Stofnanir Hagsmunasamtök

6. Afrakstur gagnaöflunar Helstu takmarkanir gagnaöflunarinnar voru: – Skortur á kyngreindum upplýsingum – Skortur á tíma/gögn fundust ekki – Þekking okkar sjálfra, þar sem efnið er mjög vítt

7. Afrakstur gagnaöflunar Við svöruðum 21 spurningum af þeim sem lagt var upp með, en 12 nýjar spurningar og 2 ný þemu bættust við eftir að gagnaöflun hófst: 1.Fæðingarorlof 2.Fjárhagsvandi heimilanna 3.Kynbundinn launa og valdamunur 4.Einstæðar mæður 5.Kynjaskiptur vinnumarkaður 1.Atvinnuleysi 2.Fólk utan vinnumarkaðs 3.Kynbundið ofbeldi 4.Frjósemi 5.Lyfjaneysla 6.Barnavernd

8. Frjósemi Fæðingatíðni hefur aukist. Fóstureyðingum hefur fjölgað. Ófrjósemisaðgerðum hefur fækkað. Hlutfall karla og kvenna hefur snúist við, mun fleiri karlar fara nú í slíka aðgerð.

9. Foreldrar ungra barna Hámark á fæðingarorlofsgreiðslum bitnar mun fremur á körlum - 45,7 prósent feðra en 19 prósent mæðra. Tekjur eru lykilatriði í ákvörðun karla um að taka fæðingarorlof. Lítill kynjamunur á fjölda í fæðingarorlofi en mikill á fjölda sem fá fæðingarstyrk. Greiðslum til feðra hefur frá 2008 fækkað um 8,9 prósent, en fjölgað um 4,5 prósent til mæðra Aðallega konur brúa bilið á milli fæðingarorlofs og leikskóla.

10. Einstæðar mæður Einstæðar mæður eru 91,4 prósent einstæðra foreldra – sjaldan kyngreint og fátt vitað um stöðu einstæðra mæðra. Aukin vanskil og lánabyrði í kjölfar kreppu. Börn, sem sækja áfengis- og vímuefna- meðferð, og börn sem koma við sögu í málum barnaverndarnefnda, búa oftast hjá einstæðum mæðrum.

11. Fjárhagsvandi heimilanna Kyngreindar upplýsingar um vanskil lána og leigu takmarkast við einstætt, barnlaust fólk. Karlar oftar í vanskilum. Konur eru í meirihluta þeirra sem eiga erfitt með að ná endum saman.

12. Fjárhagsvandi heimilanna Konur voru 65% þeirra sem sóttu matarúthlutun - kynbundnar ástæður fyrir að sækja matarúthlutun. Hlutfall kvenna með tekjur undir lágtekjumörkum hefur hækkað, en körlum fækkað (nema atvinnulausir). Mikill kynjamunur meðal eftirlaunþega og þeirra sem flokkaðir eru ‘ekki í vinnu’.

13. Atvinnumarkaður og menntun Opinber niðurskurður snertir atvinnustöðu kvenna, sem eru meirihluti ríkisstarfsmanna – sérstaklega í umönnunarkerfinu. Launamunur kynjanna hefur minnkað í kreppunni. Setja í samhengi við miklar launahækkanir karla á útþenslutímanum. Karlar verða fremur fyrir beinni launaskerðingu, en konur skerðingu á starfshlutfalli. Háskólanemum hefur fjölgað, körlum hlutfallslega ögn meira en konum. Atvinnuþátttaka háskólanema breyst kynbundið í kreppunni. Áður unnu fleiri karlar en konur launavinnu meðfram námi, en dæmið hefur nú snúist við.

14. Atvinnuleysi Karlar misstu fyrr vinnu en kreppuáhrif á atvinnuleysi kvenna eru lengur að birtast. Sumarið 2010 hafði atvinnuleysi kynjanna jafnast út, en körlum fjölgaði svo aftur. Sérstaklega mikill kynjamunur hjá 16-24 ára á atvinnuleysisskrá, piltarnir mun fleiri. Langtímaatvinnuleysi var fyrir hrun meira meðal kvenna, nú jafnast meðal kynjanna. Ætla má að konur verði atvinnulausar lengur. Karlar í meirihluta atvinnulausra á höfuðborgarsvæðinu, en á landsbyggðinni hafa kynin reglulega skipst á. Atvinnulausir karlar eru aðeins ólíklegri til að skrá sig í hvers kyns vinnumálaúrræði. Töluverður kynjamunur á hópnum sem fellur utan vinnumarkaðs (hefur stækkað í kreppunni) en erfitt er að finna upplýsingar. Karllægni „mannaflsfrekra framkvæmda“ - búin til störf fyrir karla, en kvennastörf skorin niður.

15. Heimilisofbeldi Heimilisofbeldismálum farið fækkað í skráningu lögreglunnar síðan árið 2007. Metaðsókn í Kvennaathvarfið 2010. – 864 komur 2010 á móti 605 komum 2009 – Viðtölum hefur fjölgað en ekki dvalarkonum – Hlutfall nýrra skjólstæðinga hækkað – Hlutfall erlendra kvenna hækkað mikið

16. Kynferðisbrot Virðist ekki hafa fjölgað í kjölfar kreppunnar, samkvæmt þeim gögnum sem aðgengileg eru. Lögreglumálum hefur fjölgað síðan 2004. – Karlar 96,4% kærðra. – Tíðnin hæst í Vestmannaeyjum 2009. Fækkun varð á málum Neyðarmótttöku 2010. Vændismálum hefur fjölgað eftir lagabreytingar 2009.

17. Barnavernd Lítið vitað um síðustu tvö ár. Kreppan virðist ekki valda fjölgun barnaverndarmála en eftirköstin geta komið seinna. Tilkynningum vegna vanrækslu fjölgað en fækkað vegna áhættuhegðunar barna. Tilkynningum til barnaverndarnefnda og skjólstæðingum Barnahúss fjölgar. Tilkynningar til barnaverndanefnda eru frekar vegna stráka. Stúlkur í miklum meirihluta sem þolendur kynferðisofbeldis, og eru oftar þunglyndar en strákar.

18. Lyfjaneysla Konur eru í meirihluta viðtakenda lyfjaávísana. Neysla á svefnlyfjum og róandi lyfjum hefur aukist mikið síðan 2006, konur eru 64 prósent þeirra sem fá ávísað slíkum lyfjum. Notkun á lyfjum við athyglisbresti og ofvirkni hefur aukist mikið undanfarin ár, fyrst og fremst meðal fullorðinna og þá sérstaklega kvenna.

19. Stuttur tími liðinn Mikilvægt að halda áfram að vakta. Mikilvægt að kyngreina öll opinber gögn. Mikilvægt að fylgjast sérstaklega vel og lengi með opinbera geiranum, þar sem áhrifin koma seinna fram og gætir lengur. Ef við þekkjum ekki staðreyndirnar, getum við ekki tekið upplýstar ákvarðanir!