1. Námsmat: Nýjungar. Leiðsagnarmat. Spjallað við kennara í MS, 23
Námsmat: Nýjungar ... Leiðsagnarmat ... Spjallað við kennara í MS, 23. ágúst 2011
Sæll og blessaður.
Við í MS erum með starfsdag 23. ágúst og ætlum að fjalla um námsmat. Viljum athuga hvort þú ert tilbúinn að koma og halda 1 klst erindi um námsmat, nýjungar, leiðir til að meta vinnu nemenda, leiðsagnarmat, símat etc. Við erum að semja nýja skólanámskrá og viljum leggja áherslu á að kennarar meti vinnuframlag nemenda, virkni og ástundun í samræmi við hugmyndafræði nýrrar aðalnámskrár.
Með von um jákvæð viðbrögð.
Bestu kveðjur
Hjördís
Ingvar Sigurgeirsson Menntavísindasviði Háskóla Íslands

2. Áhugi – gróska – gerjun – þróun
Efni
Staðan (nýjungar (!?)
Álitamál
Leiðsagnarmat (e. formative assessment)
Nokkur dæmi
Bent á heimildir
Áhugi – gróska – gerjun – þróun

3. Vandi að ræða námsmat í framhaldsskólum!
Lítið sem ekkert er vitað (örugg vitneskja) um hvernig námsmati er háttað í framhaldsskólum hér á landi!
Raunar er sáralítið vitað um kennsluhætti í framhalds-skólanum yfirleitt!!!
Þó þetta:
Athugun Rósu M. Grétarsdóttur og Sigurbjargar Einarsdóttur á námsmati í þremur framhaldsskólum (MH, MA og FG)
Rannsókn Rósu á viðhorfum íslenskukennara til námsmats
Rannsókn Ragnheiðar Hermannsdóttur á viðhorfum nemenda til námsmats
Verkefni nemenda á námskeiðinu Að vanda til námsmats

4. Mikilvægar spurningar?
Hvernig er námsmati yfirleitt háttað í framhaldsskólum? En í MS?
Eru námsmatsaðferðirnar að skila góðum árangri?
Eru þetta bestu aðferðir sem völ er á?
Hvað þarf helst að bæta eða þróa í námsmati og hvaða leiðir koma helst til greina við að bæta námsmat?
Á hverju á að byggja þróun námsmats?
Rannsóknir
Reynsla
Námskrá

5. Ný námskrá ...
Æskilegt er að í námsmati felist jafnframt leiðsagnarmat, það er leiðbeining til nemenda um hvernig hann geti með árangursríkustum hætti hagað námi sínu í framhaldinu.
Mikilvægt er að skólar setji sér stefnu varðandi fjölbreytt námsmat og leiðsögn nemenda.
Námsmat skal byggja á margvíslegum námsmatsaðferðum og fela í sér traustar heimildir um hæfni nemandans. Þess skal gætt að námsmatið taki til allra þátta námsins þannig að þekking nemandans, leikni og hæfni auk framfara sé metin. Námsmatsaðferðir geta verið verklegar, munnlegar eða skriflegar, falið í sér sjálfsmat, jafningjamat, símat og lokamat.
(Menntamálaráðuneytið, bls. 42, leturbr. IS)

6. Ný námskrá ... Tíuskalinn stendur enn traustum fótum
Niðurstöður námsmats má birta sem einkunnir og/eða umsagnir. Lokavitnisburður sem birtist á útgefnum námsferli og prófskírteinum nemenda, skal vera í heilum tölum á bilinu 1-10 eða í kerfi sem hægt er að tengja við það með skýrum hætti. Sú krafa er sett fram til að auðvelda mat á námi nemenda milli skóla. Að jafnaði skal miða við að 5 sé lágmarkseinkunn til að standast námsáfanga. Frávik frá því skulu skýrð í námsbrautarlýsingu og birtast í skólanámskrá. (Menntamálaráðuneytið, bls )

7. Hvaða aðferð er heppilegust?
Ólíkir kvarðar
1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10
1–6, 1–8
A, B, C, D, F (hvar er E-ið?)
A, Á, B, D, E, Ð (Baldur Sigurðsson)
Dönsku kerfin, sjá hér
Ágætt, gott, sæmilegt, ábótavant, ófullnægjandi
Snjallt, gott, hæft, naumt, bágt (Helgi Hálfdanarson)
Mjög gott, í lagi, ófullnægjandi
Lokið – ólokið
Hvaða aðferð er heppilegust?

8. Hvaða hlutverki gegna einkunnir? -
Rannsóknir Ruth Butler o.fl. frá 1986 og 1988
Endurgjöf í formi einkunna
Endurgjöf í formi umsagna
Endurgjöf í formi einkunna og umsagna
Engin endurgjöf
Hvaða leið skilaði nemendum bestum árangri?

9. Vörður – viðmið við endurgjöf
Mjög gott
Vinnubrögð góð, öllum verkefnum skilað. Þátttaka í umræðum og virkni í kennslustundum er mjög góð. Markmiðum áfangans er náð.
Í lagi
Vinnubrögð ágæt, verkefnaskil í meðallagi. Þátttaka í umræðum og virkni í kennslustundum í meðallagi. Um helmingi markmiða áfangans er náð.
Ófullnægjandi
Vinnubrögð ófullnægjandi. Óvirkur þátttakandi í umræðum og virkni í kennslustundum er lítil sem engin. Uppfyllir ekki markmið áfangans.
Menntaskóli Borgarfjarðar, sjá nánar hér

10. Leiðandi um leiðsagnarmat
Menntaskóli Borgarfjarðar
Fjölbrautaskóli Snæfellinga
Framhaldsskólinn í Mosfellsbæ

11. Kjarninn í leiðsagnarmati
Nemandinn fær (stöðuga) endurgjöf um nám sitt ásamt ábendingum um það hvernig hann geti bætt sig (ráðgjöf, leiðsögn)
Haft er fyrir satt að fjöldi rannsókna (2007, um 4000) sýni þýðingu vandaðs leiðsagnarmats til að bæta námsárangur
Nemendur sem standa höllum fæti virðast njóta sérstaklega góðs af leiðsagnarmati
Sjálfsmat og jafningjamat eru mikilvægir þættir í leiðsagnarmati en meginatriði er að nemendur skilji til hvers er af þeim ætlast (skilji markmiðin)
(Sjá um þessar áherslur: Black og Wiliam 1998: Inside the Black Box)

12. Kennslufræði leiðsagnarmats
Útskýra markmið fyrir nemendum
Markvissar spurningar
Leiðbeinandi endurgjöf (umsagnir)
Virkja nemendur (sjálfsmat, jafningjamat)
Jafningjakennsla
(Wiliam 2007: Changing Classroom Practice)

13. Staða skriflegra lokaprófa
Vaxandi efasemdir um stöðu og vægi skriflegra lokaprófa:
Prófa aðeins hluta markmiða
Margir nemendur læra fyrst og fremst fyrir prófin
Neikvæð afturvirkni prófa
Próf eru skólaverkefni sem eiga sér fáar hliðstæður í lífinu sjálfu (námsmat ætti að endurspegla mat á frammistöðu í lífinu sjálfu)

14. Nemendur sjá þetta ... Próf eru ekkert skemmtileg en nauðsynleg.
Mér finnst prófaaðferðin vera mjög ósanngjörn.
Próf eru náttúrulega hræðsluáróður til að láta mann læra.
Mér finnst prófin geta verið svolítið tilgangslaus út af því stundum lærir maður bara fyrir prófin og gleymir svo öllu þegar það er búið.
Próf krefst ekki mikils skilnings.
Úr rannsókn Ragnheiðar Hermannsdóttur (2008)

15. Áhugaverðar tilraunir með óhefðbundin próf
Próf þar sem nemendur mega nota hjálpargögn, „svindlpróf“, glósupróf
Heimapróf
Prófverkefni gefin upp með fyrirvara
Munnleg próf
Atrennupróf: Nemendur fá að gera endurteknar tilraunir við sama próf / sömu próf
Samvinnu- og hóppróf

16. … ákvað að prófa í fyrsta sinn samvinnupróf/könnun … Prófað var úr tveimur málfræðiatriðum sem þau voru að læra í þýsku og ég lét þau draga miða með hverjum þau lentu (tveir saman). Þau undirbjuggu sig svo heima. Í prófinu hvísluðust þau á og komu sér saman um svar og hvert par skilaði einu blaði (hinn aðilinn fékk svo ljósrit af útlausninni seinna). Efnið sem verið var að prófa hentaði sérlega vel til þessa verkefnis - einkum beyging lýsingarorða þar sem velta þarf fyrir sér kyni orða, falli og endingum veikrar og sterkrar beygingar. Útkoman var mjög góð og nemendur ánægðir. Þeir hafa spurt hvort þeir megi ekki gera svona aftur. Einn nemandi sagði við samstarfskonu mína að maður lærði svo vel fyrir þessa könnun því maður vildi ekki valda samstarfsaðila sínum vonbrigðum! Kv. Ásta
Ásta Emilsdóttir, Kvennaskólanum

17. Ég prófaði svindlpróf fyrir stuttu
Ég prófaði svindlpróf fyrir stuttu. Það gekk mjög vel og voru stór hópur nemenda sem undirbjó sig samviskusamlega fyrir prófið. Þeir sem ekki undirbjuggu sig fyrir prófið gekk yfirleitt illa. Þeir nemendur sem stóðu sig vel töluðu um að ég hefði platað þau. Þau sögðu að þau hefðu þurft að lesa heilmikið þegar þau voru að búa til svindlmiðann. Skemmtilegt að prófa eitthvað nýtt í skyndiprófum kv. þsig
Þórður Sigurðsson, FÁ

18. Fjölbreytt námsmat! Mat á frammistöðu
Námsmöppur / sýnismöppur („Portfolio assessment“)
Greining og mat á verkefnum / úrlausnum
Dagbækur, leiðarbækur, blogg
Sjálfstæð verkefni
Sjálfsmat nemenda
Jafningjamat
Umræður – einstaklingsviðtöl – fundir
Viðhorfakannanir
Próf og kannanir
Óhefðbundin próf
Sýningar, námshátíðir, uppskeruhátíðir,
fietta yfirlit á að sýna allar helstu aðferðir við námsmat - smásjáin á að undirstrika samlíkingu við vísindamanninn - þegar aflað er upplýsinga um námsárangur þá þarf að setja hlutna undir smásjá - það þarf að ganga til verka af sömu nákvæmni og vísindamenn við fræðiiðkanir sínar.
Ólafur Proppé mun gera prófum skil -
Aðeins að fara örfáum orðum um aðrar tegundir prófa

19. Leiðarbækur – dagbækur – lestrardagbók
Ensk heiti:
Reflective diary
Learning diary
Learning protocol
Learning log
Learning journal
Student journal
... blog
Tvö dæmi um reynslu kennara af notkun leiðarbóka:
FSn: Sólrún Guðjónsdóttir
FÁ: Þórður Sigurðsson

20. Dæmi um leiðarbókarverkefni
„Ef þú hugsar til baka til þess tíma er þú varst að læra sögu í fyrsta skipti (5.–6. bekk í grunnskóla), eftir hverju mannstu? Eru það einhver lönd, manneskjur eða atburðir sem þú mannst ennþá eftir frá þessum árum? En hvað með framhaldið? Hvað situr eftir af þeirri sögukennslu sem þú hefur hlotið? Er það bara vitleysa að kenna sögu eða á hún rétt á sér? Á þessari önn könnum við ótrúlega tíma, einveldi, byltingar, lýðveldi, myndun stjórnmálaflokka, styrjaldir, stofnun verkalýðshreyfinga, iðnbyltinguna og svo mætti lengi telja. Er það eitthvað sérstakt sem þú vildir kynna þér vel á önninni? Hvaða væntingar hefur þú til áfangans.
Ég veit að þetta eru ótal margar spurningar, en það að ég setji þær hér þýðir ekki endilega að þú þurfir að svara þeim öllum eins og þú værir á prófi, heldur eru þær settar fram til að kveikja í þér, vekja upp minningar og fá þig til að skoða væntingar þínar. Mundu að þú hefur frjálsar hendur hvað uppsetningu leiðarbókar varðar, það eina sem þú þarft að gera er að vanda þig.“
(Sólrún Guðjónsdóttir, FSn)

21. Dæmi um mat á leiðar- bókum (frá Þórði Ásgeirssyni, FÁ)

22. Marklistar (sóknarkvarðar)
Á ensku: Scoring Rubrics
Tæki sem nota má bæði við mat á frammistöðu (flutning, verkefnaskil) og afrakstri (skýrslum, ritgerðum, myndverkum, úrlausnum)
Henta í öllum námsgreinum, á öllum skólastigum
Auka líkur á nákvæmni, óhlutdrægni
Nemendur fá glöggar upplýsingar um til hvers er ætlast

23. Sjálfsmat

24. Kannanir Heildstæðar kannanir Einstök námskeið eða áfangar, dæmi
Leiðsagnarkannanir, dæmi (lífsleikni, MS)

25. Gagnlegir tenglar Kennsluaðferðavefurinn
Að vanda til námsmats – Heimasíða námskeiðs
Peel – námsmat
Best Practices