1. Ingibjörg Auðundsóttir foreldri og sérfræðingur skólaþróunarsviði kennaradeildar Háskólans á Akureyri ingibj@unak.is Lýðræði í skólastarfi – áhrif nemenda, foreldra, starfsfólks, annarra Ingunnarskóli Reykjavík, 17.-18. nóv. 2006 Foreldrasamstarf og framhaldsskólinn

2. 2 Foreldri tveggja barna Boðið í grunnskólann 6 til 10 sinnum á skólaárinu (þar af tvisvar sinnum rætt um barnið). Tæp 10 kíló af samstarfi! Samfellt samstarf við leik-, grunn- og framhaldsskóla í 30 ár.

3. 3 16 ára samstarf heimila og skóla. Uppeldishlutverk skólans er meira en það var áður. Í lögum og aðalnámskrá er lögð áhersla á að mennta- og uppeldishlutverk foreldra og skólans vinnist í samvinnu.

4. 4 Framhaldsskólinn og samstarf við foreldra 1995 /96 Rannsókn Elínar Thorarensen á umfangi foreldrasamstarfs í framhaldsskólum (21 skóli) 2004 Spurningakönnun Elínar Thorarensen sem 20 framhaldsskólar svöruðu 1998 sjálfræðisaldur hækkaður úr 16 - 18 Í aðalnámskrá er getið um mikilvægi upplýsinga fyrir foreldra til að fylgjast með námsgengi barna sinna 2006 Foreldrafélög starfrækt við suma framhaldsskóla

5. 5 Í hverju felst samstarf skóla við foreldra nemenda? Með samstarfi skóla og fjölskyldna er átt við tengsl starfsmanna skóla og fjölskyldna sem miða að alhliða þroska og vellíðan barna/ungmenna og gagnkvæmum skilningi beggja aðila. Með því að standa saman og sameinast um markmið og leiðir eru meiri líkur á aðbarninu/ ungmenninu farnist vel í skóla og síðar á lífsleiðinni. (Epstein 2001)

6. 6 Samstarfið er mikilvægt Fræðimönnum ber saman um mikilvægi samstarfs heimila og skóla. Áhrif slíks samstarfs á líðan, þroska og árangur nemenda og á starf skóla geta verið mikil. Þetta á við um öll skólastig. Að auki kemur fram að þörf sé á bættu samstarfi skóla við fjölskyldur og tengsl við samfélagið. (Berger, 2004; Conaty, 2002; Epstein, 200; Finn, 1998; Goodman, Sutton og Harkavy, 1995; Rúnar Sigþórsson, Börkur Hansen, Jón Baldvin Hannesson, Ólafur H. Jóhannsson, Rósa Eggertsdóttir og Mel West, 1999; Swap, 1993)

7. 7 Samstarf skóla við foreldra Samstarf við foreldra er mest í leikskólum og fyrstu bekkjum grunnskólans en oftast dregur úr því með hækkandi aldri nemenda. Samstarf við foreldra nemenda í framhaldsskólum við nemendur á 1. og 2. ári hefur verið að aukast síðustu árin.

8. 8 Samstarf heimila og skóla á unglingastigi Með hækkandi aldri nemenda dregur úr samstarfi nema skólar, kennarar og foreldrar vinni að því að þróa og koma í framkvæmd viðeigandi samstarfi í öllum árgöngum.

9. 9 Hindranir samstarfsins Aukin þörf unglinga fyrir sjálfstæði Flókin uppbygging framhaldsskóla Óöryggi foreldra og kennara Tímaskortur (Elín Thorarensen 2004)

10. 10 Um engan efnisþátt skólastarfs er viðhaft meira „orðagjálfur“ en samstarf skóla og fjölskyldna. (Epstein, 2001; Fullan, 2001) Almennur veruleiki í skólum endurspeglar ekki endilega gott samstarf. (Hargreaves, 1999) Áhugi á samstarfi skóla við fjölskyldur nemenda hefur aukist en niðurstöður rannsókna á samstarfinu valda vonbrigðum. (Rave, 2005; Villas Boas, 2004)

11. 11 Hvað segja íslenskar rannsóknir um samstarfið? Kennarar á Norðurlandi eystra sækjast hvorki eftir virkri þátttöku foreldra í skólastarfinu né leita leiða til að gera þá að virkari þátttakendum. Þeir virðast ekki líta á foreldra sem samstarfsfólk. (Trausti Þorsteinsson 2001) Helmingur kennaranna í rannsókn Kristínar Aðalsteinsdóttur (2002) telur formleg samskipti við foreldra ónauðsynleg. Haft er samband við foreldra nánast eingöngu þegar eitthvað var að. Sumir foreldrar: upplifa ekki jafningjasamstarf telja að skólinn leiti lítið eftir upplýsingum frá foreldrum um börnin segja erfitt að koma upplýsingum áleiðis innan skólans og lítið sé gert með þær. (Erna B. Hjaltadóttir, 2003; Jónína Sæmundsdóttir, 2003; Kristín Aðalsteinsdóttir, 2002)

12. 12 Samstarf skóla þarf að byggjast á sex þáttum Uppeldi, samskipti, heimanám, sjálfboðastörf, ákvarðanataka og samstarf við samfélagið Til að þróa og auka gæði samstarfs skóla við fjölskyldur þurfa skólar að vinna eftir samstarfsáætlunum/líkönum. (Berger, 2004; Epstein, Sanders, Simon, Salinas, Jansorn og Voorhis, 2002; Conaty, 2002; Hornby, 1995; Swap, 1993)

13. 13 Sex þættir samstarfsins Uppeldi, samskipti, heimanám, sjálfboðastörf, ákvarðanataka og samstarf við samfélagið Minnst er unnið í skólum með ákvarðanatöku og samstarf við samfélagið. Grunnskólalög veita íslenskum foreldrum rýran rétt til þátttöku við framkvæmd skólastarfs og formleg og bein áhrif foreldra á skólastarf hér á landi eru minni en í Danmörku, Noregi, Svíþjóð og Englandi (Ólafur H. Jóhannsson, 2003). “ Stuðningur við skólakerfið, kennarastéttina og menntun almennt sé líklegri leið til að bæta heilsu og vellíðan en efling heilbrigðiskerfisins” (Landlæknisembættið, 2003).

14. 14 Unglingsárin Almennt heilbrigði einstaklinga hefur batnað. Unglingum hefur fjölgar sem glíma við kvilla af sálfélagslegum toga.

15. 15 Tengsl unglinga og foreldra (Rannsókn og greining 2003) Samvera unglinga og foreldra dregur úr líkum á vímuefnaneyslu. Þeir sem neyta vímuefna eiga frekar foreldra sem hafa lítið eftirlit með þeim og veita þeim lítið aðhald. Unglingar sem eru í nánum tengslum við foreldra eru að jafnaði síður líklegir til að eiga við félagsleg eða sálræn vandamál að stríða.

16. 16 Brottfall úr framhaldsskóla – áhrifaþættir (Kristjana Stella Blöndal og Jón Torfi Jónasson 2003) Námsárangur. Að nemendur finnist þeir fá stuðning frá foreldrum til náms. Að nemendur upplifi samræmi á milli eigin námsvals og áherslna foreldra sinna.

17. 17 Samstarf framhaldsskóla og foreldra –Kynningarfundir –Upplýsingamiðlun (með pósti, fréttabréfum, á heimasíðu skóla, Innu, ….) –Umsjónakennarar hafa samband við foreldra –Námsráðgjafar senda heim bæklinga –Fræðslufundir –Foreldrafélög

18. 18 Tilgangur foreldrafélags VMA Að efla samstarf milli foreldra um málefni sem varða velferð nemenda og þroska. Vera samstarfsvettvangur heimila og skóla og skapa nemendum góð uppeldis- og menntunarskilyrði.

19. 19 Lýðræði og þátttaka foreldra í framhaldsskólum Foreldrafélög eru eyland innan skólans Áhrif foreldrafélaga eru lítil Foreldrar eru ekki þar sem ákvarðanir eru teknar Foreldrar mega vera með en er á þá hlustað?

20. 20 Skólasamfélagið Starfsmenn skóla – nemendur – foreldrar

21. 21 Samvinna

22. 22 Höfum við áttað okkur á að: Þátttaka foreldra í skólastarfi er fjölbreytt og flókið hugtak Árangur er hvorki mögulegur né æskilegur á sama hátt hjá öllum foreldrum Samstarfið þarf að vera breytilegt miða við aldur barnsins, þroska þess og aðrar aðstæður

23. 23 Samantekt: Samstarfið þarf að endurskoða Leiðin að betri skóla liggur í gegnum virkt samband starfsmanna skóla, foreldra og barna sem er tengt námsviðfangsefnum þeirra Samstarf skóla við fjölskyldur þarf að byggjast á gagnkvæmri virðingu á þekkingu og færni aðila sem vinna að sameiginlegum markmiðum byggðum á björgum aðila. Slíkt samstarf byggir á gagnkvæmu trausti, sameiginlegri ábyrgð og ákvarðanatöku þar sem jafnræði er milli aðila (Rave 1995)

24. 24 Úr viðtölum við tvo nemendur í 10. bekk Oddeyrarskóla 2004 Samstarf og samstaða foreldra innan bekkjarins hafði mest áhrif. „Þá svona töluðu allir foreldrarnir saman og þá gat ekki einhver einn verið lengur úti – meira jafnrétti.“ „... það var ekki séns að maður gæti (tekið hliðarspor) í grunnskóla. Foreldrar þekktu alla og það var bara ekki hægt, skilurðu.“

25. 25 Nemandi hefur orðið: Ég held að það sé mikilvægast að um leið og maður byrjar með barn í skóla að kynnast öllum hinum foreldrunum. Þeir eiga eftir að vera með þér og barninu þínu kannski alveg upp í 10. bekk. Því betur sem þú þekkir hina foreldrana, því meiri sameining í hópnum, því meira getur þú verndað barnið þitt.

26. 26 Hvers vegna er þörf á breyttu samstarfi skóla við fjölskyldur? Íslenskt samfélag hefur tekið miklum stakkaskiptum síðustu ár –hraði –skólaárið hefur lengst og viðvera nemenda aukist, skólagangan hefur lengst –atvinnuþátttaka beggja foreldra –foreldrar vinna lengri vinnutíma en áður, tímaskortur –fjölbreyttara fjölskyldumynstur –fjölbreyttari nemendahópur –menntun mæðra hefur aukist –í lögum er lögð aukin áhersla á samstarf.

27. 27 Höfum við áttað okkur á að: þátttaka foreldra í skólastarfi getur verið margbreytilegt og samstarf er flókið hugtak? hvorki er æskilegt né hægt að ná sama árangri með öllum foreldrum? samstarfið þarf að vera breytilegt miða við aldur nemandans, þroska hans og aðrar aðstæður?

28. 28 Samstarf skóla við foreldra 2006 – á þörfum hverra byggist samstarfið? Uppeldi, samskipti, heimanám, sjálfboðavinna, ákvarðanataka, samstarf við samfélagið Einstaklingsmiðað Hópmiðað Skólamiðað Kennari + foreldri/ar Allir foreldrar hópsins- Allir foreldrar í bekkjarins skólanum Nemandinn Hópurinn/ bekkurinn Skólinn

29. 29 Tilgangur með þátttöku foreldra í skólastarfi felur í sér skuldbindingu: Að móta venjur og viðhorf barnanna til námsins og skólans. Að styðja börnin sem námsfólk. Að stuðla að og byggja upp vilja og áhuga barna til náms (Coleman 1998).

30. 30 Virkni - Ábyrgð - Ákvarðanataka Coleman (1998) segir það grundvallaratriði skólaþróunar að foreldrar og börn séu virkir þátttakendur í ákvarðanatöku vegna námsins. Ábyrgð barna á eigin námi byggir á samstarfi kennara og foreldra og þátttöku barna. Slík ábyrgð er undir viðhorfum og gjörðum þessara aðila komin (Coleman 1998).

31. 31 Samantekt: Samstarfið þarf að endurskoða reglulega. Leiðin að betri skóla liggur í gegnum virkt samband starfsmanna skóla, foreldra og barna sem er tengt námsviðfangsefnum þeirra. Samstarf skóla við fjölskyldur þarf að byggjast á gagnkvæmri virðingu og á þekkingu og færni aðila sem vinna að sameiginlegum markmiðum byggðum á björgum allra. Samstarf þarf að byggja á gagnkvæmu trausti, sameiginlegri ábyrgð og ákvarðanatöku þar sem jafnræði er milli aðila (Rave 1995).

32. 32 Hvað þarf að gera? Líkan Epstein reyndist ágæt leið til að endurskoða samstarf heimila og skóla. Skapa þarf foreldrum möguleika á virkari aðild að námi og menntun barna sinna og undirstrika þannig ábyrgð þeirra gagnvart börnum sínum –gefa þeim betri tækifæri til að vinna sem næst námi barnsins. Gera þarf samning við foreldra um þátttöku í samstarfi heimila og skóla við upphaf skólagöngu og endurnýja hann árlega. Skólar þurfa að setja fram áætlun um samstarfið við foreldra. Löggjafinn þarf að tryggja betur aðkomu foreldra í skólastarfi með lögum.

33. 33 Heimildir Berger, E. H. (2004). Parents as partners in education: Families and schools working Together (6. útg.). New Jersey: Merill. Coleman, P. (1998). Parent, student and teacher collaboration: The power of three. Thousand Oaks: Corwin Press. Conaty, C. (2002). Including all: Home, school and community united in education. Dublin: Veritas Publications. Epstein, J. L. (1995). School/family/community partnerships. Caring for the children we share. Phi Delta Kappan, 76, 701–712. Epstein, J. L. (2001). School, family & community partnerships: Preparing educators and improving schools. Boulder, CO: Westview Press. Epstein, J. L., Coates, L., Salinas, K. C., Sanders, M. G. og Simon, B. S. (1997). School, family & community partnerships: Your handbook for action. Thousand Oaks: Corwin Press. Epstein, J. L., Sanders, M. G., Simon, B. S., Salinas, K. C., Jansorn, N. R. og Voorhis F. L. V. (2002). School, family & community partnerships: Your handbook for action (2. útg.). Thousand Oaks: Corwin Press.

34. 34 Heimildir Finn, J. D. (1998). Parental engagement that makes a difference. Educational Leadership 55 (8), 20–24 Fullan, M. (1997). Emotion and Hope: Constructive Concepts for Complex Times. Í A. Hargreaves (Ritstj.), ASCD Yearbook: Rethinking Educational Change with Heart and Mind (bls. 216–233). Alexandria, VA: Association for Supervision and Curriculum Development Fullan, M. (2001a). The new meaning of educational change (3. útg.). London: Routledge/Falmer. Fullan, M. (2001b). Leading in a culture of change. San Francisco: Jossey–Bass. Goodman, J.F., Sutton, V. og Harkavy, I. (1995). The effectiveness of family workshops in a middle school setting. Phi Delta Kappan 76, 694–700. Hargreaves, A. (1999). Professionals and parents: A social movement for educational change. Sótt 28. júní 2005 af http://www.keele.ac.uk/depts/ed/kisnet/interviews/hargreave s.htmhttp://www.keele.ac.uk/depts/ed/kisnet/interviews/hargreave s.htm Kristín Aðalsteinsdóttir (2000). Small schools, interaction and empathy: A study of teachers behaviour and practices, with emphasis on effects on pupils with special needs. Óbirt doktorsritgerð: University of Bristol. Landlæknisembættið (2003). Áherslur til heilsueflingar. Skýrsla fagráðs Landlæknisembættisins um heilsueflingu. Reykjavík: Höfundur.

35. 35 Heimildir Ólafur H. Jóhannsson (2003). Hlutdeild foreldra í stjórnun grunnskóla á Íslandi og í nokkrum nágrannalöndum: Greinargerð unnin fyrir Fræðsluráð Reykjavíkur. Reykjavík: Rannsóknarstofnun Kennaraháskóla Íslands. Rave, B. (1995). Samarbejde, magt og tillid – en begrebsundredning, et analysegrundlag og er forslag til samvirke. Í Arneberg, P. og Birte, R. (Ritstj.), Mellem hjem og skole. Et sporgsmál om magt og tillid. Oslo: Praxis Forlag og Unge Pædagoger. Rave, B. (2005). An ambiguous relationship. Challenges and contradictions in the field of family–School–Community Partnership. Questioning the discourse of partnership. Í Martínez–Gonzáles, R.–A., M.del H. Pérez–Herrero og B. Rodríguez–Ruiz (Ritstj.), Family–school community partnerships merging into social development. (bls. 453– 475). Oviedo: Publica Rósa Eggertsdóttir og Gretar L. Marinósson (Ritstj.) Sigalés, C., Ingibjörg Auðunsdóttir, Halldóra Haraldsdóttir, Pacheco, J., Wilhelm, M. og Þóra Björk Jónsdóttir (2002). Bætt skilyrði til náms: Starfsþróun í heiltæku skólastarfi. (Rúnar Sigþórsson þýddi). Reykjavík: Rannsóknarstofnun Kennaraháskóla Íslands. Rúnar Sigþórsson (Ritstj.) Börkur Hansen, Jón Baldvin Hannesson, Ólafur H. Jóhannsson, Rósa Eggertsdóttir og Mel West (1999). Aukin gæði náms. Skólaþróun í þágu nemenda. Reykjavík: Rannsóknarstofnun Kennaraháskóla Íslands. Swap, S. M. (1993). Developing home – school partnerships: From concepts to practice. London: Teacher College press. Trausti Þorsteinsson (2001). Fagmennska kennara: Könnun á einkennum á fagmennsku grunnskólakennara á Norðurlandi eystra. Óbirt M.Ed.-ritgerð: Kennaraháskóli Íslands.

36. 36 Grunnskólinn – samstarf við foreldra 1907 fræðsluskylda 10 til 14 ára Foreldrar sáu um lestrar- og skriftarkennslu. 1936 skólaskólaskyld a 7 – 14 ára Foreldrar vissu hvað var kennt og hvernig – þeir þekktu kennsluaðferðirnar 1960 - 1970 - nýjar kenningar um nám og kennslu - nýjar kennsluaðferðir teknar upp - foreldrar fá takmarkaða fræðslu og upplýsingar Foreldrafélög stofnuð – SAMFOK 1983 1989 - 2004 Fastar kveðið á um samstarf við foreldra í lögum, aðaln. Skólatími barna lengist. Meiri samskipti heimila og skóla. Heimili og skóli 1992

37. 37 Leikskólinn – samstarf við foreldra 1931 Grænaborg Lítið samstarf foreldra og starfsmanna 1960 Leikskóli/ dagheimili Foreldrar komu með börnin að morgni og sóttu þau aftur í hádegi eða síðla dags 1970 - 1980 Foreldrar fá betri upplýsingar Ákvæði í lögum um samstarf við Foreldra. Foreldrar meðvitaðri um gildi uppeldisstarfsins á leikskólum og fjölbreytni samstarfsins eykst Uppeldisáætlun fyrir dagvistarheimili Foreldrafélög stofnuð 1990 - 2004 Fastar kveðið á um samstarf við foreldra í lögum. Aðilar meðvitaðri um mikilvægi Samstarfsins. Skólatími leikskólabarna lengist og skólinn stendur flestum börnum til boða

38. 38 Meginmarkmið rannsóknarinnar var að öðlast dýpri skilning á samstarfi skóla, fjölskyldna og samfélags Rannsóknarspurningar: 1.Hvernig hentar samstarfsáætlun Epstein (2001) aðstæðum hér á landi? 2.Hvernig geta starfsmenn íslensks grunnskóla og foreldrar notað samstarfsáætlun Epstein (2001)?

39. 39 Af hverju? Starfendarannsókn / þróunarverkefni (action research) –Stuðla að skólaþróun og auka möguleika nemenda til náms –Kennarar tengja saman starf og rannsóknir –Skólinn lærir (Jón Baldvin Hannesson, Rósa Eggertsdóttir, Rúnar Sigþórsson, 2002; Epstein, 2001)

40. 40 Niðurstöður: 12 viðtöl, vettvangathuganir, Lokamat: 21 kennari og 140 foreldra, ýmis gögn...

41. 41 1. Námskeið - samstarf, viðtalstækni, heimanám 2. Aðgerðahópur 6 – 12 manns 3. Bjargir 4. Upphafsmat á samstarfi skóla og fjölskyldna 5. Framkvæmdaáætlun til 3 ára - 1 árs nákvæm framkvæmdaáætlun 6.Framkvæmdaáætlun komið í gagnið 7.Símat og lokamat 8.Þriggja ára framkvæmdaáætlunin endurskipulögð (4. árið) og áætlun til eins árs unnin nákvæmlega (2. ár) Vinnuferlið

42. 42 Kennarar Ánægja/óánægja kennara með þróunarverkefnið (lokamat, 21 svöruðu)

43. 43 Upphafsmat „Núna að vori þegar maður horfir aftur á bak á þetta þá finnst mér við ekki hafa getað sleppt því.... Mér fannst við vera dálítið lengi í þessu en núna finnst mér við ekki geta gert þetta öðruvísi eiginlega... held samt að það hafi verið krítiskasti punkturinn.“ „Það sem mér fannst svo spennandi... voru ólíkar skoðanir sem kennarahópurinn hafði. Það kom mér mjög á óvart. En gott að nálgast hlutina á þennan hátt.“ Vinnuferið 1. Námskeið – samstarf, viðtalstækni, heimanám 2. Aðgerðahópur 6 – 12 manns 3. Bjargir 4. Upphafsmat á samstarfi skóla og fjölskyldna 5. Framkvæmdaáætlun til þriggja ára - Eins árs nákvæm framkvæmdaáætlun 6. Framkvæmdaáætlun komið í framkvæmd 7. Símat og lokamat 8. Þriggja ára framkvæmdaáætlunin endurunnin (4. árið) og áætlun til eins árs unnin nákvæmlega (2. ár)

44. 44 Þriggja ára framkvæmdaáætlun 1. árJákvæð umsögn Samstarf við samfélagið Fjölskylduheimsókn - verðandi 1 bekkur 2. árFjölskylduheimsókn - unglingadeild Heimavinna Opin vika 3. árBekkjarvinna foreldra Bókasafnið og foreldrar Endurtekin próf í samstarfi við foreldra Vinnuferið 1. Námskeið – samstarf, viðtalstækni, heimanám 2. Aðgerðahópur 6 – 12 manns 3. Bjargir 4. Upphafsmat á samstarfi skóla og fjölskyldna 5. Framkvæmdaáætlun til þriggja ára - Eins árs nákvæm framkvæmdaáætlun 6. Framkvæmdaáætlun komið í framkvæmd 7. Símat og lokamat 8. Þriggja ára framkvæmdaáætlunin endurunnin (4. árið) og áætlun til eins árs unnin nákvæmlega (2. ár)

45. 45 Foreldri tveggja barna Boðið í skólann 6 til 10 sinnum á skólaárinu (þar af tvisvar sinnum rætt um barnið). Tæp 10 kíló af samstarfi! Samfellt samstarf við leik-, grunn- og framhaldsskóla í 30 ár.

46. 46 “Á nú að fara að taka út heimilin?” (úr viðtölum) “Ég held að svona sprengja, ef maður má kalla þetta því nafni, sé bara hreinlega pínulítið holl. Auðvitað er þetta erfitt og sárt og olli ringulreið í nokkurn tíma en svo fannst lausn.... Ef við pössum okkur bara að hún sé á þessum faglega grundvelli og tengist starfinu okkar, held ég að þetta sé bara gott.” (kennari) “Það var innsta sannfæring fólks að þetta virkaði ekki.... Sumum fannst þetta bara fáránlegt og vildu ekki sjá þetta.” (kennari) „Þetta er bara vinnan mín og ég vil bara vinna hana í vinnunni og hún er bara þessi kassi. Þegar ég er í þessum kassa þá vil ég ekki fara yfir í eitthvað annað...“ (kennari) „... óvart hvað fólk var hrætt að feta sig aðeins út úr þessum ramma og inn í rammann okkar – foreldra og nemenda.“ (foreldri)

47. 47 Reynsla foreldra af heimsóknunum (viðtöl) “Þarna mynduðust strax góð tengsl milli kennarans og barnsins. Litla stúlkan mín var svo ánægð með nýja kennarann sinn og spennt allt sumarið að byrja í skólanum.” “Mér fannst, sko, það sem var lang áhrifaríkast var þegar kennarinn tók það stóra skref að stíga inn til okkar.... Það var „hjúds“ stórt skref bara ótrúlega flott og það sem mér finnst – það sem skilur mest eftir sig í huganum....”

48. 48 Úr viðtölum við kennara eftir heimsóknirnar „Um leið og maður er búinn að kynnast öllum foreldrunum verða bara öll samskipti miklu einfaldari, jákvæðari, skemmtilegri.“ “Öll viðtölin hjálpuðu mér alveg gríðarlega mikið... að bregðast öðruvísi við sko aðstæðum sem ég hafði lent í áður eins og hegðunarmálum eða einhverju. Ég brást öðruvísi við í kjölfar viðtalanna. Vegna þess að ég hiklaust skynjaði betur hvað var á bak við þessa hegðun... maður er miklu betur í stakk búinn til að hjálpa.”

49. 49 Jákvæð umsögn, viðtal við nemendur: N:Það var mjög gaman að fá umsögnina á blað. Mér fannst það mjög gaman. N:Já, ég á tvö og þau eru bæði uppi á vegg hjá mér. Mér fannst rosa gaman að fá þau. N:Maður heyrir þetta aldrei. Maður fékk fullt af jákvæðum atriðum sem maður vissi ekki að öðrum fyndist um mann. Gaman að sjá svona gott sagt um mann. N:Kannski hef ég lagt mig fram í einhverju og fólkið er að taka eftir því.

50. 50 Hve vel tókst til? Samstarfsáætlunin og það vinnulag sem lagt var til reyndist vel. Foreldrar (97%) og allir kennarar sögðust vera ánægðir með skipulag samstarfsins. Foreldrar (93%) sögðu samstarfið hafa verið árangursríkt, sömuleiðis allir kennarar. –Umsjónarkennarar öðluðust nýja reynslu og þekkingu – skuldbinding við samstarfið jókst Skólinn heldur áfram að nota samstarfsáætlunina og vinnulagið, nú tveimur árum síðar –Aukning varð á samstarfi foreldra á unglingastigi

51. 51 Ég þakka fyrir mig

52. 52 Foreldrar Hversu ánægðir/óánægðir eru foreldrar með skipulag skólans á samstarfinu? (lokamat foreldra, 140 svöruðu) Hversu árangursríkt/árangurslítið finnst foreldrum samstarfið við skólann vera? (lokamat foreldra, 140 svöruðu)

53. 53 Úr viðtölum við foreldra Foreldri þriggja barna á mið- og unglingastigi sagðist vera mjög ánægt með samstarfið á unglingastiginu og eiginlega skrýtið hvað samstarfið í eldri bekkjum barna sinna væri búið að vera „sérlega gott“ og „það væri bara einstakt“, það hefði aukist með árunum og „þar hefði aldrei borðið skugga á“. Annað foreldri sem einnig átti börn á unglingastigi sagði að þetta góða samstarf hefði eitthvað með persónu kennaranna að gera, „þetta eru úrvalskennarar“.

54. 54 Vinna Oddeyrarskóla 2002 - 2004 Haust 2002 Gagnasöfnun Vor 2003 Haust 2003 Vor 2004 Áhugi Umræður Óvissa Kvíði Ágreiningur Átök Sátt um sam - eiginlega niðurstöðu Starfs- mögnun Ánægja Þakklæti Námskeið Aðgerðahópur Upphafsmat 3ja ára áætlun 1 árs áætlun Framkvæmdir: Jákvæð umsögn, heimsókn til fjölskyldna Símat Lokamat Áætlun 2. og 4. ár Ráðstefna Námskeið

55. 55 Höfum við áttað okkur á að: þátttaka foreldra í skólastarfi getur verið margbreytilegt og samstarf er flókið hugtak? hvorki er æskilegt né hægt að ná sama árangri með öllum foreldrum? samstarfið þarf að vera breytilegt miða við aldur nemandans, þroska hans og aðrar aðstæður?

56. 56 Hvers konar samstarf nýtist barninu þínu best? (lokamat foreldra) –Fundir og viðtöl milli kennara og foreldra um barnið –Samskipti í síma eða gegnum tölvupóst af og til Um hvað á samstarfið að snúast? –Líðan –Námsgengi –Félagatengsl Kennarar sögðu í lokamati að mikilvægast væri að samstarfið snéris um líðan og námsárangur

57. 57 Ummæli þátttakenda aðgerðahópsins: “Mér leið vel í þessum hópi, mér fannst fullt og mjög mikið mark tekið á því sem ég hafði til málanna að leggja og fann ekki fyrir því að það væri nein togstreita sem myndaðist á milli mín og kennara eða nemenda.” (foreldri) Nemendum „fannst bara fínt“ að vera í aðgerðahópnum og sögðust vera meðvitaðri um hvað gerðist „bak við tjöldin“ (nemendur)

58. 58 Hvað segja íslenskar rannsóknir um samstarfið? Foreldrar í rannsókn Ernu B. Hjaltadóttur (2003) töldu foreldrasamstarfið ekki vera á jafningjagrundvelli. Þeim fannst erfitt að koma upplýsingum áleiðis innan skólans og að skólinn geri lítið með þær. Meira en helmingur foreldra í rannsókna Jónínu Sæmundsdóttur (2003) telur að skólinn eigi sjaldan eða aldrei frumkvæði að því að leita upplýsinga um barnið. Í rannsókn Kristínar Aðalsteinsdóttur (2002) kom fram að aðeins 51% kennara taldi nauðsynlegt að leita upplýsinga frá foreldrum um börn þeirra. Foreldrar nemenda með sérþarfir í rannsókn Ragnheiðar Gunnbjörnsdóttur (2006) tóku yfirleitt ekki beinan þátt í einstaklingsnámskrárgerðinni og nemendurnir vissu ekki um hana.

59. 59 Auðurinn okkar

60. 60 Bjargir – 2. skref, frh. Hvers þarfnast þú til að styrkja samstarfið við fjölskyldur: Fræðslu, ráðgjöf, handleiðslu og stuðning (14 kennarar)

61. 61 Heimildir Berger, E. H. (2004). Parents as partners in education: Families and schools working Together (6. útg.). New Jersey: Merill. Coleman, P. (1998). Parent, student and teacher collaboration: The power of three. Thousand Oaks: Corwin Press. Conaty, C. (2002). Including all: Home, school and community united in education. Dublin: Veritas Publications. Epstein, J. L. (1995). School/family/community partnerships. Caring for the children we share. Phi Delta Kappan, 76, 701–712. Epstein, J. L. (2001). School, family & community partnerships: Preparing educators and improving schools. Boulder, CO: Westview Press. Epstein, J. L., Coates, L., Salinas, K. C., Sanders, M. G. og Simon, B. S. (1997). School, family & community partnerships: Your handbook for action. Thousand Oaks: Corwin Press. Epstein, J. L., Sanders, M. G., Simon, B. S., Salinas, K. C., Jansorn, N. R. og Voorhis F. L. V. (2002). School, family & community partnerships: Your handbook for action (2. útg.). Thousand Oaks: Corwin Press.

62. 62 Heimildir Finn, J. D. (1998). Parental engagement that makes a difference. Educational Leadership 55 (8), 20–24 Fullan, M. (1997). Emotion and Hope: Constructive Concepts for Complex Times. Í A. Hargreaves (Ritstj.), ASCD Yearbook: Rethinking Educational Change with Heart and Mind (bls. 216–233). Alexandria, VA: Association for Supervision and Curriculum Development Fullan, M. (2001a). The new meaning of educational change (3. útg.). London: Routledge/Falmer. Fullan, M. (2001b). Leading in a culture of change. San Francisco: Jossey–Bass. Goodman, J.F., Sutton, V. og Harkavy, I. (1995). The effectiveness of family workshops in a middle school setting. Phi Delta Kappan 76, 694–700. Hargreaves, A. (1999). Professionals and parents: A social movement for educational change. Sótt 28. júní 2005 af http://www.keele.ac.uk/depts/ed/kisnet/interviews/hargreaves.htm Kristín Aðalsteinsdóttir (2000). Small schools, interaction and empathy: A study of teachers behaviour and practices, with emphasis on effects on pupils with special needs. Óbirt doktorsritgerð: University of Bristol. Landlæknisembættið (2003). Áherslur til heilsueflingar. Skýrsla fagráðs Landlæknisembættisins um heilsueflingu. Reykjavík: Höfundur.

63. 63 Heimildir Ólafur H. Jóhannsson (2003). Hlutdeild foreldra í stjórnun grunnskóla á Íslandi og í nokkrum nágrannalöndum: Greinargerð unnin fyrir Fræðsluráð Reykjavíkur. Reykjavík: Rannsóknarstofnun Kennaraháskóla Íslands. Rave, B. (1995). Samarbejde, magt og tillid – en begrebsundredning, et analysegrundlag og er forslag til samvirke. Í Arneberg, P. og Birte, R. (Ritstj.), Mellem hjem og skole. Et sporgsmál om magt og tillid. Oslo: Praxis Forlag og Unge Pædagoger. Rave, B. (2005). An ambiguous relationship. Challenges and contradictions in the field of family–School–Community Partnership. Questioning the discourse of partnership. Í Martínez–Gonzáles, R.–A., M.del H. Pérez–Herrero og B. Rodríguez– Ruiz (Ritstj.), Family–school community partnerships merging into social development. (bls. 453–475). Oviedo: Publica Rósa Eggertsdóttir og Gretar L. Marinósson (Ritstj.) Sigalés, C., Ingibjörg Auðunsdóttir, Halldóra Haraldsdóttir, Pacheco, J., Wilhelm, M. og Þóra Björk Jónsdóttir (2002). Bætt skilyrði til náms: Starfsþróun í heiltæku skólastarfi. (Rúnar Sigþórsson þýddi). Reykjavík: Rannsóknarstofnun Kennaraháskóla Íslands. Rúnar Sigþórsson (Ritstj.) Börkur Hansen, Jón Baldvin Hannesson, Ólafur H. Jóhannsson, Rósa Eggertsdóttir og Mel West (1999). Aukin gæði náms. Skólaþróun í þágu nemenda. Reykjavík: Rannsóknarstofnun Kennaraháskóla Íslands. Swap, S. M. (1993). Developing home – school partnerships: From concepts to practice. London: Teacher College press. Trausti Þorsteinsson (2001). Fagmennska kennara: Könnun á einkennum á fagmennsku grunnskólakennara á Norðurlandi eystra. Óbirt M.Ed.-ritgerð: Kennaraháskóli Íslands.

64. 64 Jákvæða umsögnin: Allir ánægðir (úr viðtölum) “Svo fær maður bara að vita að maður eigi frábæra einstaklinga og það gefur manni ekki smá lítið. Ha, það er bara svo yndislegt þegar kennarar eru svona duglegir að segja manni frá þessu jákvæða,...” (foreldri) „Kannski vegna þess að við fengum rosalega góð viðbrögð og líka vegna þess að menn voru bara almennt sammála um að þetta væri eitthvað sem skipti máli og vildu gera vel.“ (kennari)

65. 65 Fjölskyldur sem erfitt er að ná til: Útivinnandi foreldrar Einstæðir foreldrar Feður Fjölskyldur sem búa fjarri skóla (Epstein, 2001). !!! Ég spyr, eru þetta ekki allir íslenskir foreldrar? Hvað er til ráða?