BIOS Nemanja Limanović 00/603 Milisav Danilović 03/393

BIOS Nemanja Limanović 00/603 Milisav Danilović 03/393
Marko Jakšić 03/379 Stanko Barovic 03/005

O BIOS-u

Osnovni ulazno-izlazni sistem (Basic Input Output System) - poznat i kao BIOS - nalazi se u malom fleš PROM, EPROM ili EEPROM memorijskom modulu na matičnoj ploči. On je u obliku memorije samo za čitanje, ali može da se prepiše ili programira kada se upotrebe pravi alati i tehnike. Za vreme podizanja PC računara, procesor na matičnoj ploči kao svoj prvi manevar uvek izvršava program smešten u BIOS-u.

Kao prvi program koji procesor izvršava u vreme podizanja sistema, BIOS predstavlja centralnu procesorsku jedinicu glavnim komponentama na matičnoj ploči i daje instrukcije centralnom procesoru u pogledu toga koji sledeći program da izvrši, kada se završi kôd BIOS-a. Po pravilu, BIOS onda pristupa sektoru za podizanje sistema na uredjaju za podizanje, što može biti fleksibilna disketa, CD-ROM, DVD, ili čvrsti disk.

Sektor za podizanje sistema sa svoje strane učitava neku vrstu programa za upravljanje podizanjem, koji pokreće glavni operativni sistem za mašinu, kao što je Windows ili Linux. Kada se završi proces pokretanja, BIOS još uvek nije obavio sve svoje poslove. Mnoge vrste pristupa hardveru u PC računaru u stvari obuhvataju da operativni sistum pristupi BIOS-u, koji onda pristupa hardveru u ime operativnog sistema.

Svaka matična ploča ima svoj sopstveni jedinstveni BIOS, koji je specijalno projektovan da rukuje hardverom koji se na njoj nalazi. Osnovu većine BIOS Programa predstavljaju Phoenix Award BIOS, koji se javlja u dva različita formata ili American Megatrends (AMI) BIOS. Struktura BIOS-ovih menija i nomenklatura koja se koristi za opcije menija menjaju se od proizvodjača do proizvodjača. U stvari, BIOS meniji za dva uzastopna modela matičnih ploča mogu čak i da se razlikuju, u većoj ili manjoj meri.

Nonvolatile Memories Masked ROM (ROMs) Programmable ROMs (PROMs)
Data are written permanently during the manufacturing High density and low cost Programmable ROMs (PROMs) User programmable only once, Flexible and low cost UV Erasable ROMs (EPROMs) User programmable multiple times, Flexible, erased by UV Electrically Erasable PROMs Erased by high voltage Flash Memories (EPROMs or EEPROMs) Block/page ersable by regular supply voltage

Mask ROM Structure A0 A1 A2 O1 O2 O3 Address Decoder Word Line Data
m0 m1 m2 m3 m4 m5 m6 m7

ROM A manufacturing mask is the photographic blueprint for the given chip. It's used to etch the complex circuitry into a piece (chip) of silicon. The overall combination of silicon wafers, circuits, and microscopic components making up a CPU is called the die (like one of a pair of dice). The formal name for a chip that cannot be modified is mask ROM (from the manufacturing mask).

Programmable ROM A0 A1 A2 O1 O2 O3 Address Decoder Word Line Data
m0 m1 m2 m3 m4 m5 m6 m7

PROM Programmable ROM (PROM)—Requires a special type of machine called a PROM programmer or PROM burner (like a CD burner) and can be changed only one time. The original chip is blank, and the programmer burns in specific instructions. From that point, it cannot be changed.

UV Erase PROM Control Gate Floating Gate Source Metal Drain Metal SiO2
+ + n n Gate Oxide Source Diffusion Drain Diffusion Unoxidized Silion Surface Field Oxide p-Substrate

EPROM Erasable programmable ROM (EPROM)—Uses the PROM burner, but can be erased by shining ultraviolet (UV) light through a window in the top of the chip. Normal room light contains very little UV light.

UV EPROM Program Erase UV Light Vgg Vss Vdd n+ n+ n+ n+ +++++++++++

Electrical EPROM Vss Vss Vdd Vdd n+ n+ n+ n+ ++++++++eee +++ eee
n+ n+ n+ n+

EEPROM Electrically erasable programmable ROM (EEPROM)—Can be erased by an electrical charge, then written to by using higher-than-normal voltage. EEPROM can be erased one byte at a time, rather than erasing the entire chip with UV light. Because these chips can be changed without opening a casing, they're often used to store programmable instructions in devices such as printers and other peripherals.

EEPROM Usage Consumer Telecommunications Industrial Office Automotive
Military/Aerospace Impage Processing Computer Mass Storage Units (million)

FLASH EEPROM With advances in technology, most BIOS chips became Flash EEPROM. These chips make it easier to change the BIOS. Rather than pulling out an actual chip and replacing it with a newer one, upgraded programming can be downloaded through the Internet or a bulletin board service (BBS). A small installation program changes the actual program

FLASH These types of chips are sometimes called Flash ROM or Flash memory, and store data much as EEPROM does. They use a super-voltage charge to erase a block of data. However, as we said earlier, EEPROM can be erased only one byte at a time. Although both Flash ROM and EEPROM can perform unlimited read/write operations, they can be erased only a certain number of times. (Be aware that Flash memory is not the same thing as nonvolatile memory cards used in such devices as digital cameras.)

Flash Memory Program Erase Erase n+ n+ n+ n+ Program

Flash Comparison

Flash Memory Comparison
FLASH cells can be roughly made two or three times smaller than the EEPROM Flash memory is faster and more frequent programming than EPROM Flash memory fit in applications that might otherwise have used ROM (EEPROM), battery-backed RAM, or magnetic mass storage

CMOS Memory The CMOS chip is a particular type of memory (static RAM) used to store optional system settings for some components. The BIOS stores instructions as to how to reach those components, and the fact that they exist. The CMOS stores variable settings, such as the disk size, the number of platters, and how much memory happens to be installed. CMOS tends to store information about "unexpected" devices, and settings are held in memory through the use of a small electrical charge. Although CMOS is technically volatile memory, a trickle charge comes from a battery installed on the motherboard. Even when the main power is turned off, the charge continues to maintain the settings. However, if the battery power fails, all CMOS information vanishes.

Realtime Clock (CMOS)

Sta se sve moze podesiti i kako
Bios Podesavanja Sta se sve moze podesiti i kako

Osnove Kao prvi program koji procesor izvršava u vreme podizanja sistema, BIOS predstavlja centralnu procesorsku jedinicu glavnim komponentama na matičnoj ploči i daje instrukcije centralnom procesoru u pogledu toga koji sledeći program da izvrši, kada se završi kôd BIOS-a. Po pravilu, BIOS onda pristupa sektoru za podizanje sistema na uredjaju za podizanje, što može biti fleksibilna disketa, CD-ROM, DVD, ili čvrsti disk. Sektor za podizanje sistema sa svoje strane učitava neku vrstu programa za upravljanje podizanjem, koji pokreće glavni operativni sistem za mašinu, kao što je Windows ili Linux. Kada se završi proces pokretanja, BIOS još uvek nije obavio sve svoje poslove. Mnoge vrste pristupa hardveru u PC računaru u stvari obuhvataju da operativni sistum pristupi BIOS-u, koji onda pristupa hardveru u ime operativnog sistema.

1. Verzije BIOS-a Svaka matična ploča ima svoj sopstveni jedinstveni BIOS, koji je specijalno projektovan da rukuje hardverom koji se na njoj nalazi. Osnovu većine BIOS Programa predstavlja Phoenix Award BIOS, koji se javlja u dva različita formata. Pronaći ćete i neke računare na kojima radi American Megatrends (AMI) BIOS. Struktura BIOS-ovih menija i nomenklatura koja se koristi za opcije menija menjaju se od proizvodjača do proizvodjača. U stvari, BIOS meniji za dva uzastopna modela matičnih ploča mogu čak i da se razlikuju, u većoj ili manjoj meri. To objašnjava zašto ne možemo da obezebdimo precizne opise BIOS opcija za svaki PC računar koji poznaje ljudska vrsta. Svejedno, trebalo bi da otkrijete da su sledeća objašnjenja, zasnovana na Phoenix Award BIOS-u u direktnoj vezi (ako ne baš i identična) sa onim što ćete pronaći na svom sopstvenom PC računaru. Ne padajte u depresiju ako ne možete da nadjete neka od podešavanja imenovana na vašem računaru - to samo znači da se BIOS na vašem PC-ju ne bavi direktno odnosnim hardverskim funkcijama ili mogućnostima.

2. Pristupanje vašem BIOS-u
Za vreme pokretanja, dok BIOS proverava hardverske komponente vašeg sistema, prebrojavajući raspoloživu RAM memoriju i konmtrolišući čvrtse diskove (i druge pogone i uredjaje), možete da pozovete BIOS Setup program pritiskom na specijalan taster na vašoj tastaturi. Ti često znači da pritisnete taster delete [Del], ali bi mogao da bude i neki drugi taster, kao što je na primer [F2]. Pročitajte poruku na ekranu za vreme podizanja sistema: većina BIOS-a prikazuje poruku na dnu ekrana koja glasi nešto kao "<F10 = Setup>". Ako ništa drugo ne uspe, možete uvek da pogledate u priručnik za PC ili matičnu ploču, da biste identifikovali taj čarobni taster. Pritisnite ga i držite sekundu ili dve kada PC počne da se podiže. Ako radi kao što bi trebalo, BIOS ći završiti sa prebrojavanjem raspoložive memorije, a onda će se pojaviti ekran sa glavnim BIOS menijem. Ako se ne dobije željeni rezultat, ponovo podignite PC i probajte drugi taster. Na primer, mnogi noutbuk računari koriste [F1] ili taster escape [Esc]. Ponekad, tasteri kao što su [F2], [F10] ili sekvence tastera kao [Alt F1] mogu da obave posao.

3. Manipulisanje BIOS podešavanjima
Program BIOS Setup: Dodjite do neke stavke koristeći tastere kursora, a onda pritisnite Enter da biste napravili izbor (Snimak ekrana A) Da biste pristupili opciji u BIOS-u, upotebiti tastere kursora (strelice) da biste osvetlili svoj izbor, kao što je prikazano na snimku ekrana A. Pomoću tastera Enter pozvaćete podmeni ili otvoriti okvir za izbor, kao što je ilustrovano na snimku ekrana B. Da biste promenili vrednost pridruženu podešavanju koje ste odabrali, treba da koristite tastere plus [+] ili minus [-], ili neku drugu kombinaciju, kao što je [Page Up] ili [Page down]. Iz ekrana glavnog menija, upotbićete tu tehniku da se krećete po različitim podmenijima, od kojih neki mogu da imaju i sopstvene podredjene menije, sve dok ne dodjete tamo gde je terbalo da odete.

Ekran A

Ekran B

Otvaranje podmenija: Mnoge vrednosti opcija mogu da se promene pomoću tastera za plus [+] i minus [-], dok druge zahtevaju kretanje unutar menija ili liste za izbor za izbor, kao što je prikazano na snimku ekrana B. Hajde da pogledamo razne menije u tipičnom BIOS setup programu: U menijima "Main" ili "Standard CMOS Setup", možete da postavite datum i vreme i da definišete atribute svojih čvrstih diskova. U meniju "BIOS Features Setup", radićete sa opštim podešavanjima svih vrsta. Meni "Integrated Peripherals" je taj u kome možete da upravljate interfejsima i pomoćnim sistemskim funkcijama. Meni "Power Management Setup" je mesto na koje treba da odete da biste konfigurisali štednju električne energije, ili funkcije upravljanja napajanjem električnom energijom. Meni "PnP/PCI Configurations" vam dozvoljava da preuredite koji prekidi (IRQ-ovi) se odnose na specifične PCI kartice za proširenje u vašem PC računaru. Ako te funkcije ne pronadjete identifikovane kao takve (ili tome slične) u meniju Main, verovatno ćete ih naći pod menijem "Advanced". Meni "Hardware Monitor" prikazuje vrednosti sa sistemskih senzora, kao što su temperatura procesora ili brzine ventilatora (u obrtajima u minutu). One su uobičajene za hladnjak centralne procesorske jedinice i sistemski ventilator, ali mogu da postoje i za izvor napajanja električnom energijom ili druge ventilatore za koje matična ploča ima senzorski hardver. Stavka "Load Setup Defaults" ponovno uspostavlja fabrički podrazumevana podešavanja i briše sve promene koje ste već napravili. To može da bude posebno korisno kada ste nešto pogrešno konfigurisali, a rezultati toga prave probleme u vašem sistemu.

4. Završavanje BIOS sesije
Da biste završili svoj rad u programu BIOS Setup, morate da pritisdnete taster [F10], ili da izaberete stavku u glavnom meniju gde piše "Save & Exit Setup". To ponekad traži da se prvo izabere opcija "Exit", a zatim podstavka "Exit & Save Changes". Onda će vam se ponuditi izbor izmedju [Y] i [N], gde taster [Y] pamti vaše promene, a taster [N] ih odbacuje. Izaberite jedan ili drugi i izaćićete iz programa BIOS Setup.

Ključna podešavanja Sledeći BIOS trikovi će vam pokazati kako da promenit prioritetni na vašem računaru, pokrenete stoni PC pritiskom na taster ili miša, aktivirate podršku za USB 2.0 i izlazite na kraj sa problemima ventilatora ili promenama u hardveru.

5. Uspostavljanje prioritetnog redosleda za podizanje
Preskočite fleksibilknu disketu za vreme podizanja: izaberite čvrstidisk kao uredjaj za podizanje (kao što je prikazano na snimku ekrana C).

Većina PC-jeva pokušava da se podigne sa fleksibilne diskete za vreme pokretanja. To troši dosta vremena i predstavlja mogućnost infekcije od virusa sektora za podizanje. Suočimo se sa realnošću: u ovo vreme retka je potreba da se sistem diže sa fleksibilne diskete. Ako kažete BIOS-u da se ne zamara proveravanjem uredjaja za fleksibilnu disketu i isključite provere flopija, to će pomoći da se skrati vreme podizanja. BIOS ima mehanizam da vam dopusti da kontrolišete uredjaje sa kojih vaš PC može da se podigne i redosled u kome bi ti uredjaji trebalo da se ispituju. Sledeća konfiguracija omogućava da vaš PC preskoči uredjaj za fleksibilnu disketu za vreme pokretanja, ubrzavajući na taj način proces podizanja i podižući bezbednost sistema. Evo kako to da uradite: prvo izaberite "Advanced BIOS Features, Boot Sequence", a onda promenite "1st Boot Device" sa "Floppy" na "Hard Disk", kao što je prikazano na snimku ekrana C; on bi mogao da se nazove "HDD-0". To upućuje BIOS da ide pravo na sektor za podizanje na uredjaju čvrstog diska, bez preduzimanja nepotrebnih obilaznih puteva. Kada se napravi ta promena, računar više ne pokušava da se podigne sa fleksibilne diskete, ali još uvek proverava da bi utvrdio da li je uredjaj fleksibilne diskete instaliran na vašem PC-ju, što troši vreme. Da bi se izbegla ta provera, obavezno podesite i opciju "Boot Up Floppy Seek" na "Disabled".

6. Ubrzajte podizanje PC računara
Suština ove provere je u tome da vaš PC neće otići da traži nove čvrste diskove svaki put kada se bude podizao. Preskakanje te provere će potpomoći ubrzavanje celog procesa. Evo kako to da uradite: sem ako niste regularno menjali uredjaje u vašem sistemu, podesite vreme traženja uredjaja na nulu. U "Main" meniju, opdesite vrednost "Timeout" na "0".

7. Aktivirajte podršku za USB 2.0
USB: Oni koji su instalirali Windows XP sa Service Pack 2 trebalo bi da omoguće "USB 2.0 Controller", kao što je prikazano na snimku ekrana E. Ekran E:

Na mnogim matičnim pločama, opcija "USB Controllers" je instalirana tako da je aktivan samo USB 1.1. Glavni uzrok te stvari je to što sam Windows XP, pre dodatka bilo kakvog Service Pack-a, ne podržava USB 2.0. Sledeća BIOS manipulacija vam omogućava da kasnije aktivirate podršku USB 2.0. Da biste to uradili, jwednostavno promenite vrednost za tu opciju na "Enabled" (kao što je prikazano na snimku ekrana E) ili na "V1.1+V2.0", kao što ponekad može biti slučaj. Preduslov za korišćenje bržeg interfejsa USB 2.0 je da Service Pack 1, kao minimum, mora da se instalira za Windows XP.

8. Rešavanje problema sa USB uredjajima
Neki memorijski "štapići", fleš uredjaji, MP3 plejeri sa memorijskim funkcijama i USB čvrsti diskovi vuku svoje napajanje električnom energijom iz USB porta. Ako se ne isporuči dovoljno električne energije, uredjaj bi mogao da ne radi. To je razlog zašto treba da obezbedite da interfejs USB može da izda dovoljno električne energije da bi se napajali priključeni uredjaji. Proverite svoj BIOS da vidite da li možete da pronadjete opciju koja se zove "USB 2.0 HS Reference Voltage". Ako je takva opcija na raspolaganju, promenite pridruženu vrednost sa "Low" ili "Medium" na "High" ili "Maximum".

9. Reakcija PC tačunara na otkaz/gubitak napajanja
Unutar menija "Power Management", BIOS nudi opciju da se odredi kako će računar reagovati na nestanak ili otkaz napajanja električnom energijom. Opcija "AC Power Loss Restart" ili "Restore on AC Power Loss" kontroliše kako će se PC ponašati jednom kada se, posle nestanka, napajanje električnom energijom ponovo uspostavi (ili u slučaju nekog drugog neočekivanog ili neželjenog prestanka rada). Opcija "Previous State" ili "Last State" vraća PC računar u stanje koje je bilo na snazi u trenutku nestanka napajanja električnom energihjom ili prestanka rada sistema. Dodelite toj opciji vrednost "On" ili "Enabled" da biste automatski ponovo podigli sistem; dodelite vrednost "Off" ili "Disabled" da biste ostavili mašinu sa isključenim napajanjem.

10. Monitor PC zdravlja BIOS nudi informacije i podešavanja u vezi operacionalnog zdravlja vašeg PC računara. Ti alati vam dozvoljavaju da nadgledate vitalne komponente sistema u realnom vremenu, kao što su centralna procesorska jedinica, ventilatori, izvor napajanja električnom energijom i čvrsti diskovi. Na primer, alarmi i upozorenja u vezi temperature centralne procesorske jedinice mogu da vam pomognu da izbegnete pregrevanje vašeg sistema, a možda čak i da se sistem bezbedno isključi. U menijima "Health" ili "H/W Control" možete da pratite promene u ulaznim naponima, kao i da očitavate stvarne vrednosti temperature u unutrašnjosti vašeg PC-ja. Većina BIOS-a prikazuje u najmanju ruku temperature centralne procesorske jedinice i kućišta, a mnogi od njih obezbedjuju i dodatna očitavanja temperature, na primer za čvrste diskove i matičnu ploču, ili za podnožje centralne procesorske jedinice. Slično tome, možete da dobijete očitavanja brzina (u obrtajima u minutu) za ventilatore centralne procesorske jedinice i sistema.

11. Ublažavanje problema u vezi sa ventilatorima
Ako vaš PC neće da se pokrene, to može da bude zato što se ventilator centralne procesorske jedinice okreće suviše sporo - ili čak stoji u mestu. To se naročito dešava kod toplotno regulisanih vrhunskih hladnjaka, koji mogu da se obrću vrlo sporo (ili da se potpuno zaustave) kada su očitavanja temperature veoma malih vrednosti, što može da dovede BIOS u zabunu, pa on protumači da nešto nije u redu sa ventilatorom. Eto zašto su veoma zgodna podešavanja BIOS-a. Podesite vrednost opcije koja se zove "CPU Fan Failure Warning" na "Disabled". Jednom kada ste isključili tu funkciju, računar će se pokrenuti čak i sa sporim ventilatorom. Naravno, problem je što nećete moći da pristupite BIOS-u prilikom prvog pokretanja sistema ako je, što je često slučaj, podrazumevana vrednost za to podešavanje "Enabled". U tom slučaju, možda će biti potrbno da se privremeno vratite na jevtin hladnjak za centralnu procesorsku jedinicu koji ste dobili uz matičnu ploču ili centralni procesor, a koji radi konstantno sa maksimalnom brzinom obrtanja ventilatora. Kada isključite ovo podešavanje, vratite se opet na vaš vrhunski hladnjak, bez potrebe da vodite računa pristupu BIOS programu radi blokiranja hitnog isključenja.

12. Izbegavanje otkaza sistema
Moderni čvrsti diskovi mogu da otkriju probleme ili simptome koji nagoveštavaju da predstoji otkaz uredjaja, i da izdaju odgovarajuće upozorenje BIOS-u. Ta funkcija se zove "Self Monitoring And Reporting Technology" (SMART). Aktiviranje "HDD SMART Capability" dozvoljava BIOS-u da pošalje upozoravajuću poruku softveru kao što je Norton System Works, ili poznatom besplatnom uslužnom programu SpeedFan. Taj softver sa svoje strane onda može da vas upozori na uslove u kojima se nalazi vaš memorijski uredjaj, obezbedjujući na taj način rano upozorenje o mogućim problemima diska, tako da možete da preduzmete neku akciju popravke ili spasavanja podataka.

13. Upotreba starijih skenera i štampača
Paralelni port: "ECP+EPP" je najbrži režim komunikacije preko paralelnog porta (Snimak ekrana F). Ekran F:

Paralelni interfejs vašeg PC-ja (poznat i kao paralelni port) normalno je podešen da dozvoli samo jednosmerne komunikacije. To podešavanje radi za skoro svaki uredjaj, ali takodje i ograničava brzine prenosa podataka na sporih 100 kb/s. Sledeći trik može da obezbedi brzine prenosa podataka do 1 Mb/s za vaš paralelni port. Sve što teba da uradite je da aktivirate ili "ECP" (Extended Capability Port) ili "EPP" (Enhanced Parallel Port). U stvari, često ćete naći oba režima koji se zajedno identifikuju kao jedinstveno podešavanje koje se čita kao "ECP/EPP". Upozorenje: ako štampač i skener dele jedan paralelni port, ta konfiguracija može da prouzrokuje sukob uredjaja ili probleme, kao što je prikazano na snimku ekrana F. Ako želite da održite veliku brzinu prenosa podataka, biće potrebno da instalirate dodatnu PCI karticu za proširenje, da biste dodali drugi paralelni port vašoj mašini i da biste pomerili jedan od tih uredjaja na drugi takav port. Alternativno, umesto toga upotrebite adapter USB-na-paralelni-port za jedan vaša dva uredjaja.

14. Prikazivanje rezultata samoispitivanja prilikom uključenja (Power-on Self-Test, POST) za vreme podizanja sistema Za vreme pokretanja PC-ja, sa ekrana mnogih računari jednostavno bljeska šareni proizvodjačev logo umesto da vam se prikazuje šta se trenutno dešava. Umesto lepih sličica, moguće je - i verovatno bi trebalo - da vam PC prikazuje rezultate testova koje izvršava. Evo kako to može da se uradi. Iz menija "Advanced BIOS Features", opdesite vrednost opcije "Full Screen LOGO Display" na "Disabled". Posle toga, možete da prolazite kroz i čitate rezultate svih testova koji se izvršavaju na vašem PC računaru dok on sam sebe pokreće.

15. Podignite svoj PC dva puta brže
Ovaj trik vam dopušta da vaš računar preskoči ispitivanja raznih komponenata za vreme pokretanja. Na primer, raspoloživ prostor u RAM memoriji će biti prozvan samo jednom, a ne uobičajenih tri puta; rezultat je da bi vaš računar trebalo da se pokrene skoro dva puta brže. Iz menija "Advanced" ili "Advanced BIOS Features", promenite vrednost opcije "Quick Power On Self Test" ili "Quick Boot" na "Enabled". Upozorenje: ako se pojavi bilo kakav hardverski problem kada napravite ovu promenu, biće potrebno da ponovo udjete u BIOS Setup i vratite ovu opciju na "Disabled" - što će omogućiti BIOS-u da vam pomogne u pronalaženju šta je izazvalo nevolju, tako da možete to da popravite.

16. Pokrenite pravu grafičku karticu
BIOS pokušava da odluči koju grafičku karticu da koristi svaki put kada radi, ali to zaista nije stvarno potrebno - vi to već znate! Izaberite opciju iz menija označenu kao "Init Display First", što takodje može da se pojavi i kao "Primary VGA BIOS" ili "VGA Boot From", zavisno od vaše BIOS verzije. Postavite njenu vrednost na "AGP" ako koristite AGP grafičku karticu u vašem PC računaru. U najnovijim sistemima sa PCI Expressom, ta opcija se obično zove "PEG Port/Graphic Adapter Priority". U tom slučaju, postavite njenu vrednost na "PEG", ako vaš siste koristi grafičku karticu PCI Express.

17 . Deaktivirajte zastarele grafičke funkcije
BIOS keširano: ova podešavanja samo poboljšavaju performanse u MS-DOS-u (pogledajte snimak ekrana G.) Opcije "Video RAM Cachable" i "Video BIOS Cachable" pojačavaju grafičke performance na starijim mašinama koje izvršavaju DOS - ali ne rade ništa za Windows. Pa zašto da se uošte zamarate sa njima? Postavite i opcije "Video RAM Cachable" i "Video BIOS Cachable" na "Disabled". Kad ste već tu, deaktivirajte i "VGA Palette Snoop", ako se takva opcija pojavljuje. Možete takodje bezbedno da deaktivirate opciju "System BIOS Cacheable" (pogledajte snimak ekrana G) - ona više ne obezbedjuje pojačanje performanse, a u nekim slučajevima može da ima i negativan uticaj na stabilnost sistema.

Ekran G

18. Instalirajte memoriju za teksture
Opcija za "Graphics Aperture Size" (koja može da se pojavi i kao "AGP Aperture Size") bila je prvobitno namenjena da pomogne grafičkim karticama AGP da efikasnije koriste sistemsku RAM memoriju kada renderuju grafičke teksture. Ta funkcija je postala zastarela danas kada mnoge grafičke kartice imaju 128 MB ili čak 256 MB video RAM memorije na ploči. U isto vreme, video RAM memorija tipično radi brže od sistemske RAM memorije. Staro "odokativno" pravilo, koje se često navodi u obliku "postavite veličinu grafičke aperture na polovinu RAM memorije u vašem sistemu", zato više ne važi. Umesto toga, bolje je da postavite memoriju za teksture na optimalnu veličinu. Umesto toga, postavite vrednost za "Graphics Aperture Size", što može da se pojavi i kao "AGP Aperture Size", na "128" ili "64" MB. AGP – Accelerated(ili Advanced) Graphics Port

19. Promenite podešavanja generatora takta
Ovaj trik sprečava probleme sa AGP karticom kada se prisilno obrzava čeona magistrala (Front Side Bus, FSB). Stavka menija "AGPCLK/CPUCLK" (može da se pokaže i kao "AGP Clock"), pojavljuje se na sistemima sa matičnim pločama za koje proizvodjač obezbedjuje funkcije prisilnog ubrzavanja. Ako je prisutna, podesite joj vrednost na "Fix". To sprečava prisilno ubrzavanje čeone (FSB) magistrale od takodje automatski prisilnog ubrzavanja AGP grafičke kartice. Vrednost "1/1" prouzrokuje da AGP kartica radi na istoj brzini generatora takta kao i FSB magistrala. Vrednost "2/3" postavlja generator takta AGP na 2/3 brzine generatora takta za FSB, tako da se 100 MHz za FSB prevodi u 66 MHz za AGP karticu.

20. Povećanje brzina AGP generatora takta
Povećanje brzine AGP generatora takta pojačava performansu, ali može i da dovede do problema - pogledajte snimak ekrana H. Neke matične ploče dozvoljavaju da se poveća brzina AGP generatora takta. Pojačavajte tempo u malim koracima (pogledajte snimak ekrana H) za vrednost "AGP Frequency", i ponovo podignite vaš PC računar posle svake postepene promene. Ispitajte svako podešavanje sa nečim kao što je 3D "pucačka igrica", da biste videli da li sistem ostaje stabilan. Radite tako sve dok se znaci nestabilnosti sami ne pokažu, a onda se vratite na prethodno podešavanje.

Ekran H

21. Pojačajte AGP nivoe napona
Veće brzine generatora takta povlače za sobom i veću potrošnju električne energije. Sledeće promene obezbedjuju slotu gradfičke kartice na matičnoj ploči više ulazne napone. Opcija "AGP Voltage" dozvoljava vam da pojačate ulazni napon u koracima od po 0,1 V. Medjutim, napravite takve promene samo kada veće brzine AGP generatora takta dovode do nestabilnosti sistema i kada osećate potrebu za povećanom brzinom. Upozorenje: u izvesnim okolnostima, podešavanje nivoa napona na suviše visoke vrednosti može da uništi grafičku karticu. Kada pojačavanje ulaznog napona nema nikakvog efekta, obavezno vratite napon na nižu vrednost i smanjite brzinu AGP generatora takta, da biste sigurno uspostavili miran i stabilan rad vašeg sistema.

22. Aktivirajte nivoe CPU keša
Akctiviranje CPU keša na bilo koji od nivoa 1, 2 ili 3 daje definitivne prednosti u pogledu performanse (pogledajte snimak ekrana I.) Centralna procesorska jedinica radi primetno brže od ostatka matične ploče, pa zato često mora da čeka na podatke. Ubrzajte taj proces iz pomoć SPU keša, oblika brže memorije koja se nalazi izmedju centralne procesorske jedinice i sistemske RAM memorije. Keš memorija nivoa 1 (L1) je veoma mala, ali se nalazi na samoj matrici čipa centralne procesorske jedinice, tako da obezbedjuje brzo, privremeno skladište za podatke. Keš memorija nivoa 2 (L2) je značajno veća i može da skladišti čitave elemente programa; kada centralna procesorska jedinica zatraži podatke koji se već nalaze u kešu, to poboljšava performansu zato što sistemska RAM memorija ne može da se odazove zahtevima ni približno tako brzo. Sistemi koji imaju centralne procesorske jedinice sa integrisanom keš memorijom nivoa L2, obično imaju pristup i spoljašnjoj keš memoriji nivoa 3, koja još više ubrzava PC računar. Aktivirajte sve opcije koje vam matična ploča (i BIOS) stavljaju na raspolaganje, kao što je prikazano na snimku ekrana I.

Ekran I

23. Uključite APIC Skupovi čipova matične ploče tipično sadrže dve glavne komponente, koje se obično zovu severni most (north bridge) i južni most (south bridge). Oni "gone" signale podataka izmedju centralne procesorske jedinice, sistemske RAM memorije, kartica za proširenje i drugih periferijskih uredjaja. Sledeća konfiguracija omogućava da računar opslužuje više prekida i, samim tim, više uredjaja. Ukupan broj upotrebljivih prekida penje se na od 16 do 24. Pored toga, opsluživanje prekida postaje primetno fleksibilnije, što takodje dovodi do ušteda u vremenu prilikom upravljanja podacima. Sve što teba da uradite je da odete do menija "Advanced BIOS Features" i obezbedite da funkcija "APIC Mode" bude sigurno postavljena na "Enabled".

24. Uključite Burst Mode Svi pristupi čvrstim diskovima, PCI karticama i RAM memoriji rade brže u režimu "Burst Mode". U tom režimu rada, parovi uredjaja mogu da razmenjuju podatke posebno velikom brzinom, zato što višestruki prenosi podataka mogu da se započnu ili potvrde jednim signalom, umesto da se zahteva da se svaka pojedinačna stavka opsluži ili potvrdi zasebno. U vašem putovanju kroz BIOS setup program, kad god se pojavi opcija "Burst Mode", obavezno je postavite na "Enabled". Trebalo bi, takodje, da pažljivo ispitate stabilnost sistema posle takve promene. Upozorenje: mnoge PCI kartice neće da rade kako treba ako se opcija "PCI Dynamic Bursting" postavi na "Enabled".

25. Aktivirajte Bus Mastering
Aktivirajte Bus Mastering: to podešavanje ubrzava pristup čvrstom disku (pogledajte snima ekrana J.) Ovo podešavanje BIOS-a upućuje Windows da koristi brži režim DMA (Direct Memory Access, direktan pristup memoriji) kada čita sa, ili upisuje na čvrsti disk. Režim DMA dozvoljava uredjajima diskova da direktno pristupaju sistemskoj RAM memoriji, bez potrebe za učešćem centralne procesorske jedinice. To ubrzava pristup podacima na čvrstom disku, na primer, i štedi dragocene resurse centralne procesorske jedinice.

Ekran J

Kada meni "Integrated Peripherals" uključuje opciju koja se zove "PCI IDE BusMaster", postavite njenu vrednost na "Enabled" kao što je prikazano na snimku ekrana J. Jednom kada je ovo podešavanje aktivirano, idite na "Start, Control Panel, System" i pritisnite dugme Device Manager iz njegove kartice Hardware. Potražite podmeni koji se čita nešto kao "IDE ATA/ATAPI Controller" - označavanje može da se menja od jedne do druge matične ploče. Dvostrukim pritiskom na taster miša izaberite stavku pod naslovom "Primary IDE Channel", a onda odaberite karticu "Advanced Settings". Trebalo bi da ugledate stavku označenu sa "Current Transfer Mode". Unutar njenog polja za podatke, obezbedite stavku koja se čita nešto kao "Ultra DMA Mode". Čvrsti diskovi često nude vrednost koja se čita kao "Ultra DMA Mode 5 (Ultra 100)", dok CD i DVD uredjaji ili rezači obično rade u Mode 2 (Ultra 33).

26. Promenite vremenska podešavanja RAM memorije
Smanjite vremena kašnjenja: to radi samo kod veoma kvalitetnih modula RAM memorije, ali kada stvarnmo radi, pravi ogromnu razliku (snimak ekrana K.) Svaki SDRAM i DDR memorijski modul uključuje čip Serial Presence Detect (SPD), koji skladišti vrednosti vremenskih podešavanja memorije. Proizvodjači RAM memorije odredjuju SPD vrednosti projektovane tako da garantuju siguran, stabilan rad. Medjutim, u najvećem delu vremena, ispklati se eksperimentisati sa tešnjim vremenskim vrednostima, zato što to može da poboljša ukupnu performansu i do 10%.

Ekran K

Relevantna opcija može da bude imenovana nešto kao "System Performance", "Memory Timings", ili "Configure DRAM Timing". Po pravilu, podrazumevana vrednost za ovu opciju je "By SPD". To upućuje računar da pročita preporučene vrednosti pravo iz samog memorijskog modula i da automatsdki koristi te vrednosti za pristup memoriji. Alternativna vrednost "Enabled" je na sličan nači malo verovatan uzrok problema za vaš PC računar. Oni koji žele da podešavaju svoje sisteme za veću brzinu, trebalo bi umesto toga da izaberu vrednosti "Disabled" ili "User Defined", ako i kada su one na raspolaganju (pogledajte snimak ekrana K). Onda postavite vrednosti parametara sami, kao što je opisano u savetima koji slede dalje u tekstu.

27. Manja vrednost kašnjenja RAS-do-CAS (RCD)
Najbolje je da se o sistemskoj memoriji misli kao o jednoj vrsti dvodimenzionalne tabele. Pristupanje podacima prvo zahteva identifikovanje reda korišćenjem signala koji se zove Row Address Strobe (RAS), a zatim kolone, korišćenjem signala Column Address Strobe (CAS), da bi se na jedinstven način identifikovala odredjena memorijska lokacija. Da bi se obezbedilo ispravno adresiranje memorije, potrebna je paiza izmedju signala RAS i CAS. To kašnjenje RAS-do-CAS normalno uzima dva ili više ciklusa generatora takta. Vrednost za "SDRAM RAS to CAS Delay" vam omogućava da odredite tačno koliko ciklusa generatora takta mora da istekne izmedju slanja signala RAS signal i posle toga signala CAS. Moguća podešavanja obično padaju u opseg izmedju 2 i 5, gde je 2 najbrže. Smanjujte tu vrednost za po jedan ciklus i ispitajte svoj sistem u pogledu stabilnosti sa svakom promenom. Što je bolja RAM memorija, to je manja vrednost na kojoj će vaš sistem nastaviti da radi kako treba. RCD – Row addess to Column address Delay

28. Smanjite kašnjenje CAS
Kada je u toku pristup memoriji, odredjen vremenski period mora da protekne izmedju specificiranja memorijske adrese i pristupanja njenom sadržaju; to se zove kašnjenje (latency). Taj interval za memorijsku ćeliju može da se postavi na 2T za dva ciklusa generatora takta, 3T za tri ciklusa generatora takta i tako dalje. Manja vrednost za "SDRAM CAS Latency" znači bržu performansu; veća znači sporiju performansu. Najsigurnija i najispravnija vrednost za "SDRAM CAS Latency" je obično odštampana na etiketi, ili ugravirana direktno na samom memorijskom modulu. Tipične vrednosti su 3T ili 2,5T za jevtinije memorijske module. Promenite to podešavanje na 2,5T ili čak na 2T, a zatim ispitajte stabilnost svog sistema. Neki proizvodjači memorija tvrde da memorija sposobna za 2T može takodje da radi na većim brzinama memorijskog generatora takta. Ako sužavanje kašnjenja CAS uspeva, možete takodje da pokušate sa povećavanjem brzine memorijskog generatora takta, povećavanjem vrednosti za opciju "Memory Frequency". Upozorenje: napravite samo jednu promenu istovremeno, a onda ponovo podignite sistem i ispitajte njene efekte puštanjem benčmarka. To olakšava povratak na ispravnu vrednost kada se pojavi nestabilnost i zahteva neka vrsta vraćanja unazad.

29. Smanjite vreme učitavanja memorije
Uz korektna podešavanja, memorijske ćelije prikupljaju naelektrisanja koja su im potrebna da bi brže radile. Podesite vrednost za opciju "SDRAM RAS Precharge Delay" (u ciklusima generatora takta) za interval kada se gradi nivo naelektrisanja i kada se pošalje signal RAS. Manje vrednosti, kao što je "2", podešavaju tempo brže od većih vrednosti, ali veće vrednosti osiguravaju stabilniji rad sistema. Smanjite broj ciklusa generatora takta, po jedan istovremeno i ispitajte stabilnost svog sistema posle svake takve promene.

30. Skratite kašnjenje pre sledećeg pristupa memoriji
Opcija "SDRAM Active Precharge Delay" se takodje specificira kao broj ciklusa memorijskog generatora takta. Taj broj pokazuje kašnjenje izmedju uzastopnih pristupa memoriji, pa njegovo smanjenje može ubrzati ukupan pristup memoriji. Tipično "odokativno" pravilo za tu vrednost je: Active Precharge Delay = CAS-Latency + RAS Precharge Delay + 2 (dodato kao margina sigurnosti). Kao i za svaku eksperimentalnu vrednost za "friziranje" sistema, smanjujte taj broj za po jedan ciklus istovremeno, da biste doredili da li brže vrednosti funkcionišu, što je čest slučaj. Čim se pojave problemi stabilnosti, podignite tu vrednost za jedan, da biste osigurali rad bez ikakvih nevolja.

31. Vremenska uskladjenja čitanja RAM memorije
Vremenska uskladjenja RAM memorije: postepene promene podešavanja pomažu da se poveća performansa brzine RAM memorije (snimak ekrana L). Preporučene vrednosti za podešavanja u savetima 27 do 30 pojavljuju se najčešće na samom memorijskom modulu. Skup vrednosti koji se čita " " specificiran je u ciklusima generatora takta i znači da je CAS kašnjenje 2,5 ciklusa, RAS do CAS kašnjenje 4 ciklusa, RAS Precharge Delay je 4 ciklusa, a Active Precharge Delay je 8 ciklusa. To predstavlja vrednosti podešavanja koje preporučuje proizvodjač za specificiranu frekvenciju memorijskog generatora takta. Manje vrednosti mogu dobro da rade, ali takodje predstavljaju rizik pada sistema. Da biste poboljšali performansu, smanjite ove vrednosti postepeno, po jednu istovremeno, i ispitajte svaku promenu u pogledu uticaja na stabilnost sistema i njegovu performansu, kao što je prikazano na snimku ekrana L.

Ekran E

32. Povećajte nivoe ulaznog napona RAM memorije
Kada RAM memorija radi brže, potreban joj je viši napon. Eto zašto morate da povećate nivoe ulaznog napona da bi odgovarali većim brzinama generatora takta. Opcija "DDR Reference Voltage" dozvoljava da se nivoi napona povećavaju u koracima od po 0,1 V. Povećavanje te vrednosti ima smisla samo kada ste smanjili jednu ili više vremenskih vrednosti, ili kada ste povećali frekvenciju memorijskog generatora taktai kada počnu da se manifestuju problemi stabilnosti. Upozorenje: podešavanje nivoa ulaznog napona na suviše visoke vrednosti može u nekim slučajevima da uništi memorijske module! Kada RAM memorija radi brže, potreban joj je viši napon. Eto zašto morate da povećate nivoe ulaznog napona da bi odgovarali većim brzinama generatora takta. Opcija "DDR Reference Voltage" dozvoljava da se nivoi napona povećavaju u koracima od po 0,1 V. Povećavanje te vrednosti ima smisla samo kada ste smanjili jednu ili više vremenskih vrednosti, ili kada ste povećali frekvenciju memorijskog generatora taktai kada počnu da se manifestuju problemi stabilnosti. Upozorenje: podešavanje nivoa ulaznog napona na suviše visoke vrednosti može u nekim slučajevima da uništi memorijske module!

33. Isključite audio matične ploče
Odbacite "mrtav teret": isključite funkcije koje ne koristite, kaošto je čip za zvuk na matičnoj ploči (snimak ekrana M).

Čip za zvuk na matičnoj ploči može nikada da se ne koristi
Čip za zvuk na matičnoj ploči može nikada da se ne koristi. Ako instalirate PCI zvučnu karticu, ili ako nikada ne koristite audio funkcije vašeg PC-ja, deaktivirajte čipove za zvuk na matičnoj ploči. To poboljšava ukupnu performansu i stabilnost sistema. U meniju "Integrated Peripherals", podesite vrednost za opciju "AC97 Audio Select" na "Disabled" (kao što je prikazano na snimku ekrana M).

34. Isključite port za igrice
Samo oni što koriste stariju komandnu palicu, ili oni koji upotrebljavaju port za igrice kao MIDI interfejs, zaista imaju potrebe da namene dva U/I porta i IRQ portu za igrice svog PC računara. (Čak i ako koristite komandnu palicu, na mnogim novijim sistemima se svejedno upotrebljava USB umesto toga.) Svi ostali korisnici mogu jednostavno da deaktiviraju taj port. Evo kako se to radi: u meniju "Integrated Peripherals", podesite vrednost za opciju "Game Port" na "Disabled".

35. Deaktivirajte LAN funkcije na ploči
Neke matične ploče vam dolaze opremljene sa dva mreržna interfejsa, ali po pravilu, većini korisnika je poteban samo jedan, pa mogu da isključe onaj drugi. Čak i neispravan interfejs bi trebalo da se isključi. To povećava performansu i stabilnost sistema. U meniju "Integrated Peripherals", jednostavno podesite vrednost za opciju "Onboard Intel LAN" na "Disabled".

36. Deaktivirajte nepoterbne portove
U osnovi: samo starim PDA-ovima ili serijski priključenim modemima potrebni su stari portovi COM1 i COM2. Njihovim deaktiviranjem se uštede dva IRQ-a i smanjuje broj aktivnih prekida koje centralna procesorska jedinica mora da proverava. Paralelni interfejs LPT je danas često takodje suvišan. Ako umesto toga priključite svoj štampač ili skener preko USB porta, taj stari interfejs vam više uopšte neće biti potreban. U meniju "Integrated Peripherals" deaktivirajte interfejse COM1 i COM2 kroz opciju "IO Devices, Com-Port", koja ponekad može da se pojavi kao "Serial Port 1/2". Isključite interfejs LPT podešavanjem vrednosti za opciju "Parallel Port" na "Disabled".

37. Deaktivirajte Firewire
Firewire vam je potreban samo ako planirate da uredjujete video sa kamkordera, ili ako koristite druge Firewire periferijske uredjaje. U protivnom, isključite ga. U meniju "Integrated Peripherals", podesite vrednost za opciju "Onboard 1394 device" na "Disabled".

Ažuriranje BIOS-a S vremena na vreme, proizvodjači matičnih ploča izdaju nove verzije BIOS-a. Ažurirani BIOS optimizuje postojeći hardver, a može takodje i da uvede nove funkcije, kao što su mogućnosti prisilnog ubrzavanja. Preporučujemo vam da ažurirate svoj BIOS kad god se izda nova komercijalna verzija (ali obično možete da preskočite privremena alfa ili beta izdanja). Program BIOS "stanuje" u specijalnoj vrsti fleš memorijskog modula. On se može prepisivati, što omogućava da se stari BIOS potpuno prepiše novom verzijom. Ažuriranje BIOS-a zahteva specijalne softverske alate, koje će proizvodjač matične ploče ili sistema obezbediti za svaki model. Zbog memorijske upotrebljene tehnologije, ažuriranje BIOS-a je takodje poznato kao "flešovanje BIOS-a". Kada dodje do izvodjenja ažuriranja BIOS-a, korisnici se suočavaju sa dve alternativne metode za izvršenje tog zadatka. Prvo, oni mogu da koriste Windows alat, koji obično dolazi sa CD drajverom za matičnu ploču, ili mogu da ga preuzmu sa veb lokacije proizvodjača matične ploče ili sistema. U pravilnim intervalima, taj alat proverava da bi video da li su na raspolaganju nove verzije BIOS-a, automatski ih preuzima kada ih otkrije i instalira ih na korisnikov nalog. Taj metod je lak, ali opterećuje vaš PC sa još jednim programom koji konzumira sistemske resurse izvršavajući se u pozadini.

Opcija Windows nikako nije loša, sve dok vaš sistem ostaje stabilan
Opcija Windows nikako nije loša, sve dok vaš sistem ostaje stabilan. Medjutim, ako vaša Windows instalacija pada u haos, izbegnite taj metod. U takvom slučaju, upotrebite umesto njega sledeći DOS metod. Vi ćete, normalno, preuzeti taj alat sa veb lokacije vašeg proizvodjača. Zatim, pokrenućete svoj sistem sa DOS diska za podizanje i pozvaćete fleš program iz komandog reda; mnogo takvih uslužnih programa dolazi u obliku ZIP datoteke koja, kada se raspakuje na fleksibilnu disketu, na nju za vas kopira sve potrebne datoteke - uključujući DOS datoteke za podizanje. Taj pristup je pouzdaniji, zato što ne zahteva da se nikakvi upravljački programi uredjaja učitaju pre nego što počne da radi. Upozorenje: kada flešujete BIOS na noutbuk računar, on ne bi trebalo da radi na bateriju - od suštinske je važnosti da bude uključen u zidnu utičnicu, u protivnom rizikujete isključenje u toku ažuriranja, što može da napravi pravu propast na vašem sistemu.

38. Učitavanje novog BIOS-a
Izaberite svoju matičnu ploču (ili sistem): Upotrebite samo one BIOS verzije koje su primenljive na vašu matičnu ploču (ili sistem) i model (pogledajte snimak ekrana N.) Posetite veb lokaciju proizvodjača vaše matične ploče (ili sistema) i proverite njihove stranice za podršku. Potražite izradu i model svoja matične ploče ili sistema; pogledajte snimak ekrana N. Većina tih stavki koristi označavanja kao "GA-686BX", "A7N8X-E" ili "K8T Neo2". Ako vaše pretraživanje bude bez rezultata, upotrebite umesto toga samo ime. Medjutim, ponekad ni to ne pomaže, možda zato što se ime matične ploče na pakovanju (na primer "K8T-Neo") razlikuje od njenog tehničkog opisa (na primer "MS-6702 Version 1.0"). Ako se to dogodi, umesto prethodnog, predjite na listu proizvoda na veb lokaciji, i pratite ispravnu putanju da biste izabrali model matične ploče (ili sistema) koji posedujete. Jednom kada ste pronašli odgovarajući, možete onda da izaberete "Downloads" ili "Support" da biste pronašli ono što vam je potrebno

Ekran N

39. Arhiviranje BIOS verzija
Neki ljudi redovno preuzimaju datoteke za ažuriranje BIOS-a sa proizvodjačeve veb lokacije, čak i kada im one nisu potrebne: na primer, da eksperimentalno procene alfa ili beta izdanja, ili promene koje nisu relevantne za specifične instalacije. Možete uvek da zamenite kasnija ažuriranja koja vam se ne svidjaju ili vam prave probleme, starijim verzijama BIOS-a. Uvek pročitajte datoteku Readme, koja prati svako ažuriranje BIOS-a, u potpunosti pre nego što ga instalirate. Datoteka će tačno opisati koje promene i poboljšanja su uključena u pridruženu BIOS verziju.

40. Ispitajte svoju ažuriranu instalaciju
Ispitivanje instalacije: primedbe kao ova vam pomažu da odlučite da li želite da upotrebite neko ažuriranje ili ne (pogeldajte snimak ekrana O). Ako se ažuriranje BIOS-a bavi specifičnim, konkretnim problemima (kao što je prikazano na snimku ekrana O), morate da odlučite da li se ta pitanja odnose na vaš sistem. Ako to nije slučaj, verovatno bi trebalo da preskočite ažuriranje, izuzev ako ono takodje obećava i definitivna poboljšanja u performansi. Ažuriranje BIOS-a često omogućava instalaciju brže centralne procesorske jedinice i može na taj način da obezbedi merljive dobitke u performansi. Ako niste sami kupili svoju matičnu ploču, ili ako je ona došla kao deo PC-ja "ključ u ruke", najbolje je da proverite veb lokaciju proizvodjača, da biste videli da li je ažuriranje BIOS-a na raspolaganju za matičnu ploču. Moguće je da će proizvodjač PC računara ponuditi ažuriranje BIOS-a koje je nastalo kao ažuriranje BIOS-a za matičnu ploču koju njegov PC sadrži. Ali, isto tako je moguće da će proizvodjač PC-ja ponuditi svoj sopstveno jedinstveno ažuriranje BIOS-a koje se razlikuje od generičkog ažuriranja BIOS-a za matičnu ploču. Ako niste sigurni da li bi trebalo da primenite ažuriranje BIOS-a proizvodjača PC-ja ili proizvodjača matične ploče, pitajte proizvodjača; ako ne možete da dobijete direktan odgovor, može biti pametno da uopšte odustanete od ažuriranja BIOS-a.

Ekran O

41. Pripremanje fleš diska
Kada preuzmete ažuriranje BIOS-a, ono je normalno u obliku ZIP arhive koja sadrži brojne datoteke. Jedna od datoteka će sadržati samu stvarnu sliku BIOS-a, koja može da ima neko zamršeno ime, kao što je "W7176IMS.110" ili "AN8D1007.BIN". Obično ćete takodje pronaći neku vrstu tekstualne datoteke, koja uključuje uputstva za instalaciju. Izvršna datoteka tipa .EXE je stvarni alat za flešovanje BIOS-a. Ona prenosi sadržaj BIOS datoteke u čip fleš memorije, gde "stanuje" BIOS. Na primer, za Awardove BIOS-e, ta datoteka se obično zove "awdflash.exe". Mogli biste takodje da pronadjete datoteku za pomoć koja pojednostavljuje pozivanje i upotebu alata za flešovanje; kao primer, ona može da se zove nešto kao "start.cmd", "flash.bat" ili "autoexec.bat". Raspakujte te datoteke u direktorijum koji se zove "C:\BIOS\". Ako je ažuriranje BIOS-a na raspolaganju za preuzimanje kao samoraspakujuća izvršna datoteka, kopirajte tu datoteku u direktorijum "C:\BIOS\", i izvucite njen sadržaj izvršavanjem datoteke unutar tog direktorijuma. Važno: Dok PC još uvek radi (drugim rečima, pre nego što ga ponovo podignete), štampajte datoteku Readme koja sadrži dodatne informacije o ažuriranju BIOS-a. Sačuvajte je sa vašim priručnicima za matičnu ploču ili sistem. Ako nemate kopiju tih priručnika, posetite veb lokaciju proizvodjača. Tamo ćete pronaći skoro sve priručnike koji su na raspolaganju za preuzimanje u obliku PDF datoteka.

42. Flešujte svoj sistem sa diskete
Da biste započeli ovaj proces, trebaće vam DOS disketa za podizanje sistema. Da biste je napravili, startujte biranjem My Computer iz menija Start. Pritiskom na desni taster miša pojaviće se ikonica fleksibilne diskete unutar tog okvira. Izaberite "Format..." u meniju koji se pojavljuje, a onda izaberite polje za overavanje odmah do "Create an MS-DOS startup disk" u rezultujućem okviru za formatiranje. Izaberite mišem "Start" da biste započeli proces formatiranja, a kada se završi, zatvorite okvir "Format 3 1/2" Floppy". Izbrišite sve datoteke na novoformatiranoj disketi i kopirajte alat Flash i datoteku BIOS na disketu (na primer, to bi značilo "awdflash.exe" i "w6330vms.360" za relativno čestu Awardovu BIOS verziju). Da biste instalirali novi BIOS u čip fleš memorije koristeći disketu za pokretanje, ponovo podignite PC i obezbedite da se on sigurno podigne sa diskete. Zatim, pozovite program BIOS Setup pritiskanjem traženog tastera za vreme inicijalnog pokretanja. Izaberite stavke menija "Advanced BIOS Features, Boot Sequence" (što na nekim mašinama može takodje da se pojavi kao "Advanced, Advanced BIOS Features"). Obezbedite da se postavi vrednost "Floppy" za opciju "1st Boot Device". Izadjite iz podmenija koristeći taster [Esc]. Upotrebite taster [F10] da završite tu Setup sesiju i osigurajte da se vaše promene zadrže tako što ćete pritisnuti [Y] da odgovorite "Da" kada ste upitani da li želite da sačunate svoje promene.

43. Flešovanje BIOS-a iz DOS-a
Dva puta proverite da li vaša mašina ima stabilan i pouzdan izvor napajanja električnom energijom. Kao što smo ranije pomenuli, nemojte da flešujete BIOS ninakakvom noutbuk računaru dok on radi na svojim baterijama - obezbedite da je uključen u zidnu utičnicu. Ponovo podignite svoj PC sa diskete koju ste napravili sa Fleš alatom i datotekom BIOS. Kada dobijete poruku "Enter the name of the command interpreter...", unesite ime fleš programa, praćeno imenom same BIOS datoteke (to izgleda kao A:\>awdflash.exe w6330vms.360 u našem primeru za Award BIOS). Program će preuzeti upravljanje i voditi vas kroz ostatak procesa. Arhivirajte stari BIOS: pre flešovanja novog BIOS-a, osigurajte stari, zbog moguće kasnije ponovne upotrebe, pritiskajući taster [Y], da biste ga sačuvali u datoteci (snimak ekrana P.)

Ekran P

Mada imena fleš alata i BIOS datoteke mogu da se razlikuju na vašem PC-ju - na primer, "awdfl789.exe" i "w6330vms.250" - pristup ostaje isti. Sledite uputstva sa monitora i odgovorite na sve upite koji se odnose na rezervnu kopiju i arhivu. Za svako ažuriranje, sačuvajte kopiju vašeg starog BIOS-a na datoteci, kao što je prikazano na snimku ekrana P. Ta rezervna kopija će vam omogućiti da se vratite na staru verziju, ako bi vam novi BIOS napravio bilo kakav problem posle instalacije. Najzad, fleš program će prepisati sliku BIOS-a u fleš memoriju, gde će ona i ostati. Kada se sve to završi, ponovo pokrenite svoj PC. Svakako obezbedite da vaš PC ne ostane bez napajanja električnom energijom, ili da se ne isključi za vreme procesa ažuriranja; u protivnom ćete videti šta zapravo znači nova (i svakako neželjena) fraza u komjuterskom žargonu: "mašina je u neodredjenom stanju".

44. Učitavanje novog BIOS-a
Jednom kada je ažuriranje kompletirano, isključite svoj PC. Sigurno uklonite energetski kabl, a onda izbrišite svoj CMOS kao što je opisano u tački 5 odeljka "BIOS-ova zlatna pravila", koji je dalje u tekstu. Ponovo povežite svoj izvor napajanja električnom energijom sa mrežom, priključujući energetski kabl, a zatim ga uključujući u zidnu utičnicu. Uključite svoj PC, i trebalo bi da budete nagradjeni porukom na ekranu koja se odnosi na novi BIOS koji ste upravo instalirali. Pritisnite svoj čarobni taster da pozovete program BIOS Setup. Odaberite opciju "Load Optimized Defaults" (koja na nekim mašinama može da se pojavi kao "Exit, Load Setup Defaults"). Izadjite iz setupa i sačuvajte promene pomoću tastera [F10] i [Y], a onda još jednom pokrenite PC računar i počnite da uživate u plodovioma svog rada.

BIOS-ova zlatna pravila
Kada menjate podešavanja BIOS-a, ima malo toga što stvarno možete da pokvarite, sve dok ne podižete bilo koji ulazni napon. I pored toga, dobra ideja je da znate i poštujete razna pravila koja vas čuvaju od nevolja.

1.Napravite rezervnu kopiju vašeg postojećeg BIOS-a.
Pre nego što instalirate novi ili promenjeni BIOS, sačuvajte staru verziju. Svaki fleš alat uključuje opciju kao što je "Save current BIOS as" (pogledajte snimak ekrana D). Uz pomoć rezervne kopije, možete uvek da podignete sistem i opet radite, ako vam nova verzija ili promene u podešavanjima prouzrokuju probleme.

2. Menjajte samo po jedno podešavanje istovremeno
Kada puštate program BIOS Setup, pravite promene pažljivo, po jednu istovremeno i u malim stepenima gde je to primenljivo. ponovo pokrenite svoj PC posle svake promene i pustite ga na "probnu vožnju" pod Windowsom, da biste se uverili da stvari rade kako treba. To je jedini bezbedan način da se utvrdi uticaj pojedinih promena na vaš PC.

3. Uradite testove stresa ili benčmarke
Puštanje vašeg sistema da radi pod velikim ili punim opterećenjem je najbolji način da se odredi da li agresivno podešavanje pravi ili ne pravi probleme u radu PC-ja. Za tu svrhu najbolje rade paralelna upotreba masivno umreženih aplikacija, kao što su računarske onlajn igrice, uredjivanje videa 3D, ili benčmark programi kao što je 3DMark 2005.

4. Ako nište drugo ne uspe, probajte hladni start
Ako PC neće da se podigne posle pritiska na dugme za Reset, isključite računar i sačekajte minut ili dva pre nego što ga ponovo uključite. Upotrebite prekidač na izvoru za napajanje električnom energijom, a ne dugmad na prednjem delu vašeg PC-ja.

5. Izbrišite CMOS Kada PC neće da se podigne pošto ste napravili promene u BIOS-u, vi više ne možete da pristupite programu BIOS Setup, da biste uklonili te promene. Ako se to dogodi, moraćete da izbrišete CMOS memoriju u kojoj se nalaze podešavanja BIOS-a. Sledite uputstva za brisanje ili resetovanje CMOS memorije iz priručnika za vašu matičnu ploču (ili sistem). U nekim slučajevima, to zahteva premeštanje kratkospajača na kontaktima mosta koji su dodeljeni da bi se poslala instrukcija "Clear CMOS" ka toj memoriji. To može da znači stvarno premeštanje fizičkog kratkospajačkog bloka na matičnoj ploči, ili može da zahteva podešavanje DIP prekidača. Zapamtite da treba da uklonite taj kratkospajač kada izbrišete CMOS. Druga mogućnost je da izvadite CMOS bateriju i isključite PC iz zidne utičnice. Medjutim, da bi pouzdano radilo, to može da potraje više sati.

Plug & Play / PCI Configuration
The following sections describe the fields and options found in the PnP /PCI Configuration page of the set-up utility.

PnP OS Installed If the operating system supports Plug & Play (PnP) the user can let that take over the management of device resources. If a non-PnP-aware OS or not all of the operating systems (multiple OS installed) support PnP, then let the BIOS handle it management a device resources. Yes: let operating system control PnP. No: let the BIOS handle PnP management.

Force Update ESCD / Reset Configuration Data
This option enables resetting ESCD. Extended System Configuration Data is a feature of the Plug and Play BIOS that stores the IRQ, DMA, I/O and memory configurations of all the ISA, PCI and AGP cards in the system, PnP or legacy. If a new expansion card is installed and the system configuration causes serious conflicts the OS may not boot, enable this field so that the BIOS will reset and reconfigure the settings for all PnP cards in the system during bootup. Enabled: Reset the configuration data for all PnP cards. Disabled: The BIOS automatically resets this on reboot if changed.

Resource Controlled By
The BIOS has the capability to automatically configure all of the boot and Plug and Play compatible devices. If there are problems assigning the resources automatically via the BIOS, manual to reveal the IRQ and DMA assignment fields. Then assign each IRQ or DMA channel to either Legacy ISA or PCI/ISA PnP devices. Legacy ISA devices are compliant with the original PC AT bus specification and require a specific interrupt / DMA channel to function properly. PCI/ISA PnP devices adhere to the Plug and Play standard and can use any interrupt / DMA channel. Auto: the BIOS can automatically assign the IRQs and DMA channels. Manual: If there are problems assigning the resources automatically.

Assign IRQ For VGA (Video Graphics Array)
Most modern graphics cards require an IRQ to function properly. Disabling this feature with such cards will cause improper operation and/or poor performance. Enabled: For most modern graphics cards. Disabled: disable this feature to release an IRQ for other uses.

Assign IRQ For USB This field enables or disables IRQ allocation for the USB (Universal Serial Bus). Enabled: If using a USB device. Also when first installing windows 9x operating systems. Disabled: To free up an IRQ for other devices to use.

Assign IRQ For ACPI This field enables or disables IRQ allocation for the ACPI (Advanced Configuration and Power Interface). Enabled: Assign IRQ for ACPI Disabled: Do not assign IRQ for ACPI. Frees up an IRQ. If the system does not fully support ACPI, all applications, device drivers, and hardware, then this option is best set to disabled. Pmtshoot.exe is a utility to check and report what is stopping the computer from successfully using power management mode. It requires a bit of experimenting to use ACPI and the idea is good, but sometimes the machine just locks and never returns to full power mode and other times applications lock or data gets corrupted.

PCI IRQ Activated By This BIOS option allows setting the method by which the IRQ for PCI cards are activated / triggered. ISA (Industry Standard Architecture) and old PCI (Peripheral Component Interconnect ) cards are Edge triggered (using a single voltage) while newer PCI and AGP (Accelerated Graphics Port) cards are Level triggered (using multiple voltage levels). When PCI devices were first available, the best setting was Edge because no PCI devices supported IRQ sharing, but now almost every PCI device supports IRQ sharing. Edge: If using old edge-triggered PCI cards. Level: PCI devices can share IRQs.

CPU To PCI Write Buffer When this field is enabled, writes from the CPU to the PCI bus are buffered, to compensate for the speed differences between the CPU and the PCI bus. When disabled the writes are not buffered and the CPU must wait until the write is complete before starting another write cycle. Enabled: Buffered writes to the PCI bus. Speeds up execution in the CPU. Disabled: Writes are not buffered. More reliable but slower.

PCI Dynamic Bursting When enabled every write transaction goes to the write buffer. Burstable transactions then burst on the PCI bus and non burstable transactions don't. This option combines several PCI cycles into one. Enabled: Enhances the system performance, but may reduce reliability. Disabled: Improves system reliability. Reduces system performance.

PCI Master 0 WS Write Enabling this field in the BIOS increases the write cycle speed on the PCI bus by reducing the delay that the PCI device waits before starting to write on the PCI bus. Enabled: Increases system performance, but may become unstable. Disabled: Better system performance, but slower.

PCI Master Read Prefetch
Set this option to enable reading prefetch for the PCI bus. When this field is set the system is allowed to prefetch the next read and initiate the next process. Enabled: Enhances PCI bus performance. Disabled: No prefetch is performed on the PCI bus.

PCI #2 Access #1 Retry This item enables PC#2 (AGP) Access #1 (PCI) attempts if an error occurs. Enabled: Disabled:

PCI Master Broken Timer
Setting this option to enabled allows for slower PCI bus mastering expansion cards. Enabled: Disabled:

Plug And Play Explanation
One of the most frustrating experiences a personal computer engineer or owner faces is installing an upgrade or new device to a system. Many users have a real fear of anything electrical and opening up a PC can be a very nerving experience and to most users the inside of a PC is very foreign. The exposed cables, circuit boards, jumpers and switches are looked at as complex and dangerous. However with the power turned off a PC is generally safe. Due to the historic nature of the personal computer, the design is very user unfriendly, particularly when installing new devices or upgrades. Installing requires configuring the new device and sometimes reconfiguring one or more existing devices. As well as installing the hardware, software is usually installed. Most users attempts at an upgrade are usually unsuccessful and attempts to reverse an unsuccessful installation often results in the system no longer operating properly. Since most first time buyers expect personal computers to be easy to use, installation issues and problems are a major concern.

A Windows Thing Microsoft and Intel along with others, addressed the upgrade concerns and proposed a comprehensive set of new standards called the Plug And Play Standards or PnP. New devices and upgrades should simply be plugged in and operate properly without the need to adjust or reconfigure the jumpers, switches or cables and all the hassle. The system may still need reconfigured though would be transparent and hidden. The original Apple II computer expansion slot design had the basic architecture features necessary to support Plug and Play, but early products rarely used it fully. The Amiga computer made by Commodore did support Plug and Play compatibility back in 1985 and totally eliminated jumpers and switches and was perhaps the first system to have the hardware architecture and operating system to support true Plug and Play. Intel promoted several bus architectures including extending the ISA (PC AT) bus to support 32 bits. The two that surpassed them all were VESA Local Bus System and PCI Bus System, which define slot specific addressing and reserve configuration space for each slot device. This capability enables Plug and Play but does not implement a full system Plug and Play ability. The PC system still has to deal with the ISA slots.

Complicating Things I On a personal computer each adapter, application software and device driver require a certain set of resources to operate, including I/O port, IRQ, DMA channel and access to specific blocks of memory address space. There are three basic problems that make Plug and Play difficult on a PC. There are a fixed number of key system resources that must be shared out There is no easy or standardised way to determine which resources are in use or which are available There is no easy or standardised way to determine an adapter or devices actual configuration, or to reconfigure an adapters use of resources to eliminate conflicts.

Complicating Things II
A further complication is the fact that some adapters and software, even if reconfigurable, may not work properly. For example, certain applications that use sound cards, require specific interrupt level priorities and DMA channel priorities to ensure proper operation. Sound cards are very sensitive to the interrupt and DMA channels. The lower the DMA channel or IRQ number, the higher its priority. Higher priority numbers are serviced first, before lower priority levels. Therefore assigning an unused interrupt level or DMA channel may not ensure proper operation. Having a limited (finite) number of resources is common to all computer systems. Even with unlimited resources, only part of the allocation problem would be solved. There would still be problems when adapters and applications unknowingly select the same specific resource. The PCs problem is not really a lack of resources, but that of allocating resources so that conflicts are not encountered during use. This problem exist both on the expansion bus slots and other ports.

Complicating Things III
To gain the full benefits of Plug and Play all levels of a system must co-operate. Buses and ports must be designed to enable extraction of device identification codes and configuration information, also adapters and devices must be designed to provide the information. Devices and adapters must be reconfigurable under software control so as to enable resolving conflicts. The personal computers System BIOS must support Plug and Play services, the operating system must support resource allocation, provide application notification of selected resources and report problems or conflicts that are not resolved. Applications and device drivers must access configuration information and dynamically adjust to the environment. Before any level of Plug and Play support is provided the systems hardware and software must support positive identification of device types in each slot and have access to configuration information of each device. In general most expansion slots do not require any hardware changes to support access to configuration information and support for software reconfiguration.

ISA Bus Contention I The major problem with Plug and Play support is with the ISA bus, which is usually present in even the latest systems, to support upgrades such as FAX/Modems, sound cards, SCSI (Small Computer Systems Interface) adapters and LAN boards. These adapters must contend for a specific set of resources in a non conflicting co-operative way. Without the system knowing which adapters are installed and what the resource requirements are, it is not possible to automatically detect or resolve problems. Examination of the ISA bus I/O port addressing architecture shows the basic problem that the Plug and Play standard has to deal with. In the original personal computer designs only the lower order 10 bits of the I/O address field were used to select port addresses. Of the K addresses on the motherboard or expansion slots, half were originally reserved. Some de-facto standards have developed over time so certain adapters have accepted address locations. For example the SoundBlaster soundcard and particularly motherboard devices installed on the ISA bus such as serial port adapters, parallel port adapters and some disk controllers.

ISA Bus Contention II Unlike the I/O port addresses, where the number is not an issue, the interrupt requests are often insufficient. The ISA bus can not dynamically reassign interrupt requests due to the use of edge sensitive mode on interrupt request inputs. In an edge sensitive mode an interrupt is only recognised when it changes state from off to on, unlike new buses that support the level sensitive mode that permits multiple devices to simultaneously attach to and use the same interrupt request input. In a level sensitive mode, an interrupt is considered active all the time, even after it changes to an active state. DMA channels are another shared resource on the ISA bus. DMA channels perform high speed data transfers between devices and system memory, without interrupting the processor. DMA channels are prioritised. Some devices contain BIOS code in ROM, for example LAN adapters and presents an identical problem to that of the I/O addressing. These devices must be allocated memory address space on the ISA bus. Most adapters of this kind support enabling and disabling of onboard ROM or RAM as well as programmable relocation. Installable system ROM BIOS extensions are already defined in headers in each device and the Plug and Play standards extends this header further.

ISA Bus Plug and Play Microsoft devised an algorithm that when combined with new circuitry on Plug and Play compliant adapters enables access to configuration data on plug and play boards installed in ISA bus slots. The scheme does not allow identification of which boards are in what slots, but does enable all installed boards to report their presence and configuration information in a co-operative way. After a personal computer is powered on, all Plug and Play adapters initially set in an active mode and do not respond to any ISA bus commands. Plug and Play adapters are set into configuration mode by systems software issuing an initiation key sequence, that consists of a series of writes to specific registers. All adapters check the key sequence and if received properly, set themselves to configuration mode, each board is isolated and uniquely identified in non-volatile memory. Once installed, onboard configuration data can be read and a handle assigned to the Plug and Play board. Finally the system software reconfigures the Plug and Play board to remove all conflict in resource allocation and the priority level needs of each boards DMA and interrupt performance are met. For a more detailed explanation of the Plug and Play ISA specification refer to Microsoft and Intel.

PCI Bus Plug and Play The PCI (Peripheral Component Interconnect) Local Bus has become the standard expansion bus slot for upgrades in high performance personal computer systems. The PCI Local Bus Specification defines 64 bytes of configuration registers which must be supported by every PCI device. These registers are intended to be used by the host system Plug and Play configuration mechanism to locate the resources used by the device into the system space. There are four different register types within the 64 bytes that are important to the Plug and Play. The registers are Manufacturer ID, Device ID, Base Address Register (BAR) and the Interrupt Line Register. The Manufacturer ID and Device ID are used together to identify a PCI device and manufacturer. The values are assigned by the PCI SIG organisation so that each manufacturer has a unique identification number. The BAR has two purposes. Before POST, the BAR identifies the system resources required by the device. After completing the Plug and Play configuration the system writes the assigned base address value for the device into the BAR. The Interrupt Line Register is used to identify the system hardware interrupt line to be used by the device.

Full Plug and Play System
The following is a summary of the Plug and Play event sequence in a full Plug and Play system.

The following table lists the software interrupts used by the BIOS that are supported by nearly all PCs: Software Interrupt (in Hex) Function 02 Non-Maskable Interrupt 05 Print Screen 08 System Timer 09 Keyboard 10 Video Interface 11 Equipment Check 12 Memory Request 13 Fixed Disk/Diskette Interface 14 Serial Interface 15 System Functions 16 17 Printer/Parallel Port Interface 19 Primary Boot Request 1A System Timer and Real-Time Clock 70 Real-Time Clock

interrupt vectors table
Address What's Stored There 400 COM1 base address 402 COM2 base address 404 COM3 base address 406 COM4 based address 408 LPT1 base address 40A LPT2 base address 40C LPT3 base address 40E LPT4 base address 410 Equipment installed 412 Interrupt flag (POST) 413 Memory size in kilobytes 415 Reserved 416 Control flag 417 Keyboard flags 419 Keypad input byte

Address What's Stored There 41A Key buffer 43E Diskette seek/recalibrate status 43F Diskette drive motor status 440 Diskette motor on time 441 Diskette status 442 Diskette controller status 449 Video mode 44A Video columns 44C Video length 44E Video start 450 Cursor locations 460 Cursor size 462 Active page 463 Video controller address 465 Video mode register value

Address What's Stored There 466 Video palette 467 ROM check address 46B CPU rate control 46C Timer count 470 Timer overflow byte 471 Break key pressed flag 472 Soft reset flag 474 Hard disk status 475 Number of hard disks 476 Hard disk control 477 Reserved 478 Parallel port time-out values 47C Serial port time-out values 480 Key buffer 484 Number of VGA video rows

Address What's Stored There 485 Bytes per character 487 EGA status bytes 489 VGA status 48A Display combination code index 48B Last diskette data rate 48C Hard disk status 48D Hard disk error value 48E Hard disk interrupt flag 48F Diskette info nibbles 490 Diskette state information 494 Diskette cylinder number 496 Keyboard control 497 Keyboard flag 498 Real-time clock user flag 49C Real-time clock time

Address What's Stored There 4A0 Real-time clock wait flag 4A1 Network work area 4A8 EGA/VGA environment pointer 4AC-4FF Reserved

new component Power On | V
| V Plug and Play logical devices required for boot come up active using power up defaults. Plug and Play Devices Plug and Play devices not required for boot come up inactive.

new component | V Before POST (Power On Self Test) the BIOS will
V Before POST (Power On Self Test) the BIOS will System BIOS 1. Isolate a Plug and Play card 2. Assign a handle 3. Read resource data 4. Repeat above until no cards respond 5. Each logical device required for boot is checked for conflict free resource assignments before activating the logical device. POST BOOT

new component | V Operating System will Operating System
V Operating System will Operating System 1. Get Plug and Play information from the system BIOS 2. Read resource data from all cards 3. Arbitrate system resources for Plug and Play cards 4. Assign a conflict free resource for all inactive logical devices 5. Activate all logical devices just configured 6. Load device drivers

Boot proces

Kad uključimo računar u struju jedno vreme se čini kao da nismo ništa uradili. Ne primetimo nikakve promene. U stvarnosti računar izvrši za to vreme veoma značajne korake u svom buđenju. Dve veoma važne stvari računar mora obaviti pre nego što bude spreman za korišćenje. Prvo što uradi je da napravi POST test a to znači da ispita sve svoje organe. Nakon te procedure ako je otkrio neku grešku na nekom od organa izbaci obaveštenje o tome gde je ta greška i u čemu se sastoji. Ako ne otkrije nikakvu grešku onda produžava sa start procesom te počinje čitanje operativnog sistema

U toku startnog procesa mi čujemo jedan zvučni signal i vidimo DOS prompt na ekranu što je normalno stanje računara pri startu. Naredna tabela nam može pomoći, ako nam računar ima grešku pri samom startu, da grešku lokalizujemo. Kratki zvučni signal obeležen je kao . a dugi kao -

Ako se na ekranu ne pojavi nikakvo obaveštenje o gresci to opet nije nikakva garancija da računar radi korektno. POST test može otkriti samo uopštene greške i on služi zato da utvrdi da su sve komponente neophodne za rad računara korektno priključene. Međutim ako je u pitanju neka sistemska greška to ćemo otkriti ili u postupku startovanja ili u toku korišćenja računara.

POST test

Po uključenju računara jedan električni signal dođe na naš centralni mikroprocesor na slici obeležen kao CPU jedinica. Taj električni signal ima za cilj da isprazni memorijski registar u procesoru i registar u procesoru podesi ili postavi u poziciju unapred određenog broja. Ako imamo jedan od novijih računara onda je taj broj F000. Naravno radi se o heksadecimalnom broju. Broj u registru procesora funkcioniše kao adresa koja pokazuje procesoru gde će naći sledeću instrukciju.

F000 je adresa jednog programa koji je permanentno memorisan kao BOOT-program u ROM kolima memorije. ROM kola sadrže osnovne instrukcije i nazivaju se BIOS. Pomocu adrese F000 mikroprocesor pronalazi i startuje jedan program tzv. BOOT-program. Program daje dalje instrukcije procesoru koji pocinje jednu seriju POST testiranja (Power On Self Test). Najpre procesor testira sam sebe tako što očitava različite kodove te ih upoređuje sa kodovima koji su permanentno smešteni u njegovoj memoriji. Nakon toga procesor šalje signale preko prenosnog sistema prema ostalim delovima računara na matičnoj ploči kako bi utvrdio da svi delovi funkcionišu.

Procesor potom kontroliše sat računara koji je odgovoran da sve što se izvrši u računaru, bude u pravilnom redosledu. Nakon toga program za POST testiranje kontroliše memorijska kola na grafičkoj pločici, a zatim signale koji upravljaju monitorom. Test program kontroliše posle da li sve pločice sa memorijskim kolima RAM funkcionišu. CPU piše podatke za svako kolo koje kasnije očitava i upoređuje sa podacima koje je pre napisao. Za vreme ispitivanja vidimo na ekranu koliko memorije je testirano. Procesor tada kontroliše tastaturu, da li je prikopčana i da li ima neko dugme koje je pritisnuto.

Preko prenosnog sistema šalje test program signale jedinicama sekundarne memorije tj. hard disku i disketnoj jedinici te kontrolise da li su priključeni. Nakon svih ovih testova dobijeni rezultati se upoređuju sa podacima koji su stalno sačuvani u jednom CMOS kolu. CMOS kolo je specijalan tip memorijskih kola koji uz pomoć jedne male baterije može svoje podatke sačuvati i kad je računar isključen. U računarima sa ovim tipom memorijskog bloka moraju se sve promene na računaru ragistrovati u ovom kolu kako bi sistem mogao prepoznati iste.

Posle ovakvog testa računar je spreman za sledeći korak u BOOT-procesu a to je da počne dizati operativni sistem. Razlikujemo dve vrste starta računara I to takozvani hladni start kada računar startujemo tako što ga uključujemo pod napon i topli start koji nastaje onda kada računar samo resetujemo tastaturom pritiskom Ctrl-Alt-Delete. Gore opisano odnosi se na hladni start računara.

Boot Device Select – odabir uređaja s kojeg treba pokrenuti operativni sistem. Najčešće je to hard disk, a u zavisnosti od slučaja i potrebe korisnika, može da bude i flopi drajv ili CD/DVD. Većina novijih matičnih ploča pruža korisniku opciju da tokom POST-a (Power-On Self-Test, proces nakon uključivanja računara tokom kojeg sistem vrši niz testova ispravnosti hardvera) pritisne određeni taster (na primer ’F11’) i dobije meni preko kojeg može direktno da izabere uređaj s kojeg će sistem biti podignut, bez potrebe za ulaženjem u BIOS, ručnim podešavanjem i restartovanjem.

Podizanje operativnog sistema
Kad je test program završio sa kontrolom svih komponenti sistema i utvrdio da su sve komponente sistema priključene, BOOT program, po već datim instrukcijama, nastavlja proces podizanja sistema. Prvo BOOT program pretražuje disketnu jedinicu u nadi da će tamo pronaci jednu formatiranu disketu na kojoj bi našao sledece instrukcije. Ukoliko je nađe BOOT program je očitava i nastavlja dalje po datim instrukcijama. Ukoliko je ne nađe BOOT program nastavlja sa pretraživanjem te pretražuje hard disk kao sledeću jedinicu. Ako BOOT program ni tamo ne nađe sledeće instrukcije, odnosno sistemske fajlove potrebne za nastavak procesa podizanja sistema, proces podizanja sistema se prekida i korisnik dobije jedno obaveštenje o grešci u sistemu.

Instrukcije koje BOOT program traži nalaze se na dva sistemska fajla koja su inače smeštena na sektoru 0 i tragu 0. Radi se o fajlovima io.sys i msdos.sys. Oni su ustvari sakriveni tako da korisnik nikad ne može doći u kontakt sa njima kako ih ne bi greskom izbacio. Njih se ne može videti ni u DOS-fajl katalogu. Fajlovi se nazivaju kako je gore navedeno samo ako je reč o Microsoftovom DOS operativnom sistemu dok se kod drugih proizvođača drugačije zovu.

Kad je BOOT program pronašao ta dva fajla na hard disku pročitao je program podatke koji se nalaze na prvom sektoru hard diska kopirao ih na određenu adresu u radnu memoriju. Na svim formatiranim diskovima je prvi sektor rezervisan za DOS. To se zove BOOT record koji ima informacije o tome kako će BOOT program postupiti sa ta dva sakrivena fajla. Kad je BOOT program preneo informacije iz BOOT recorda u radnu memoriju na heksadecimalnu adresu 7C00 prepušta BOOT program kontrolu BOOT recordu i ukazuje procesoru da je sada BOOT record taj što vodi igru te da se njemu obrati za instrukcije. Procesor se sada okreće adresi 7C00 u radnoj memoriji i radi dalje po instrukcijama.

Tako BOOT record preuzima kontrolu nad računarom i očitava ona dva sakrivena fajla. Pre se očitava fajl IO.SYS i prenosi u radnu memoriju. IO.SYS sadržava podatke koji kompletiraju BIOS. Jedan deo fajla se naziva SYSINIT koji preuzima na sebe brigu o nastavku BOOT procesa. Sada kontrolu na računaru preuzima SYSINIT i prvo što radi je da očita fajl msdos.sys te isti sačuva u radnoj memoriji. Fajl msdos.sys u nastavku zajedno sa BIOS-om preuzima rukovanje fajlovima te rukovanje signalima između pojedinih jedinica sistema.

SYSINIT trazi u korenskom direktorijumu na hard disku fajl config. sys
SYSINIT trazi u korenskom direktorijumu na hard disku fajl config.sys. To je fajl koji smo mi lično napravili. On sadržava informacije o podešavanjima u računaru kao sto smo opisali ranije. On ima takođe instrukcije o tome koje zadatke SYSINIT dozvoljava msdos.sys da izvrši. To mogu biti instrukcije o tome kako povećati moć BIOS-a da rukuje memorijom računara ili nekim od priključaka računara npr. mišom.

SYSINIT daje nalog msdos. sys da očita fajl command
SYSINIT daje nalog msdos.sys da očita fajl command.com i isti sačuva u radnoj memoriji. Fajl command.com se sastoji iz tri dela. Prvi deo je ustvari uvećanje mogućnosti BIOS-a za unošenje i iznošenje podataka. Ovaj deo se polaže u memoriju kao permanentni deo operativnog sistema. Drugi deo fajla command.com sadrži interne DOS komande kao DIR, COPI, i TYPE. One se memorišu u gornjem delu radne memorije i mogu biti upisani preko drugih programa.

Treći deo fajla command
Treći deo fajla command.com upotrebljava se samo jedanput i kasnije se izbacuje iz memorije. Taj deo traži u korenskom direktorijumu fajl autoexec.bat. Očitanjem fajla autoexec.bat i config.sys sistem je konfigurisan i spreman je za podizanje operativnog sistema /Windows naprimjer/ a nakon toga i za upotrebu.

BIOS Nemanja Limanović 00/603 Milisav Danilović 03/393

Similar presentations

Presentation on theme: "BIOS Nemanja Limanović 00/603 Milisav Danilović 03/393"— Presentation transcript:

Similar presentations

About project

Feedback

Log in

Auth with social network:

BIOS Nemanja Limanović 00/603 Milisav Danilović 03/393

Similar presentations

Presentation on theme: "BIOS Nemanja Limanović 00/603 Milisav Danilović 03/393"— Presentation transcript:

Similar presentations

About project

Feedback