1. Mga Sukaranang Legal o Polisiya sa Free and Prior and Informed Consent Bantay Kita Training Module on Free Prior and Informed Consent Presentation 3 of 4

2. Desisyunan basi sa ilang customary laws ug mga naandan nga pamaagi Walay gikan sa gawas nga manipulasyon, panghilabot o panghadluk Makuha pakahuman sa tibuok nga paghatag sa intent ug kadak-on sa mga aktibidad, sa inistoryahan ug proseso nga nasabtan sa komunidad PAGPASABUT sa FPIC SEC 3g RA8371 Free and Prior And Informed Consent

3. Pagtiladtilad sa FPIC Free o Libre Prior - Daan Consent - Pagtugot Informed - Pagpahibalo

4. Pagtiladtilad sa FPIC Ang proseso sa pagkab-ut sa kolektibo/communal nga desisyon

5. FPIC base sa UN Declaration on the Rights of IPs Artikulo 11 Ang katungod sa pagpraktis ug pagpabuhi usab sa kultural nga tradisyon o kostumbre

6. FPIC base sa UN Declaration on the Rights of IPs Artikulo 26 Ang katungod sa yuta, territoryo ug kinaiyahan Ang makapanag-iya, magpalambu, ug adunay kontrol sa yuta, teritoryo ug kinaiyahan nga ilang gigunitan Legal nga pag-ila ug pagprotekta

7. FPIC base sa UN Declaration on the Rights of IPs Artikulo 27 Usa ka tarung, independent, walay gidapigan, abre ug hinlo nga proseso para mailhan ug ma-adjudicate ang katungod sa mga lumad ang katungod nga makaapil niining mga proseso

8. FPIC base sa UN Declaration on the Rights of IPs Artikulo 28 Ang katungod sa usa ka tarung ug maayo nga pagpasaka ug reklamo ug pagbayad

9. FPIC base sa UN Declaration on the Rights of IPs Artikulo 29 Katungod sa pag-alima ug protektahan ang kinaiyahan Programa nga makatabang sa mga lumad Walay taguanan ug paglabay sa mga delikadong materyales Programa sa pagmonitor, pag-amping o pagpabalik sa maayong lawas sa mga lumad

10. FPIC base sa UN Declaration on the Rights of IPs Artikulo32 Ang katungod sa pagdeterminar o pagdesisyon sa prioridad ug istratehiya sa paglambu Pagkonsulta sa mga lumad bago sa pag- aprobar san maski unsang proyekto nga makaapektar sa ilaha Epektibong mekanismo para sa tarung ug walay gipalabi nga pagpasaka ug reklamo

11. RA 8371:IPRA of 1997 ug FPIC Seksyon 2B Protektahan ang katungod sa ICCs/IPs/lumad sa ilang yutang kabilin Nag-ila nga mamahimong iapply ang customary laws

12. RA 8371:IPRA of 1997 ug FPIC Seksyon 7 Katungod sa Yutang Kabilin Pagpanag-iya Pagpalambu sa yuta ug uban pa nga rekurso Magpuyo sa teritoryo Katungod sa panahon nga mapahawa sa ilang yuta Katungod sa safe ug hinlo nga hangin ug tubig Katungod sa pagpasulod o dili sa mga langyaw

13. RA 8371:IPRA of 1997 ug FPIC Seksyon 2E Protektahan ang katungod sa ICCs/IPs/lumad ug naghatag garantiya sa pagrespeto sa integridad sa ilang kultura Nagsiguro nga aduna parehong tindog/posisyon ang ICC/IP/lumad sa uban pang miyembro sa populasyon

14. RA 8371:IPRA of 1997 ug FPIC Seksyon16 Katungod nga Makaapil sa Pagdesisyon Pagmentinar ug pagpalambu sa ilang kaugalingon nga istruktura Mandatory nga representasyon sa policy-making bodies ug uban pang lokal nga konseho sa lehislatura

15. RA 8371:IPRA of 1997 ug FPIC Seksyon17 Katungod sa pagdeterminar ug pagdesisyon sa prioridad para sa kalambuan

16. RA 8371:IPRA of 1997 ug FPIC Seksyon 57 Natural nga rekurso sa sulod sa Yutang Kabilin Adunay katungod nga maprioridad sa pagpupo, pagkuha, pagpalambu sa basin unsa nga natural nga rekurso sa sulod sa yutang kabilin

17. RA 8371:IPRA of 1997 ug FPIC Seksyon 57 Ang dili miyembro mamahimong mag-apil pero dili dapat molapas sa 25 ka tuig pero pewede pa kini ma-renew sa sunod nha 25 ka tuig Kinahanglan ang pormal ug nakasulat nga pagtugot gikan sa ICCs/IPs/lumad, Ang tanan nga pagkuha sa rekurso gamiton sa pagpadagan sa pagpalambu ug pag-ayo sa ilang yutang kabilin

18. RA 7942: Mining Act of 1992 Seksyon 16 Pag-abre sa Yutang Kabilin para Pagmina Walay yutang kabilin ang abrehan para sa pagmina kung walay nahiunang pagtugot gikan sa mga lumad ug sa ilang komunidad

19. NCIP AO Number 3 Nailhan sa tawag nga revised guidelines on the exercise of FPIC and related processes (May 16, 2012) Giilisan ang AO No 1 (of 2006)

20. Tumong Nagsiguro sa tinuuray nga paggamit sa lumad/ ICCs/IPs sa ilang katungod sa FPIC Protektahan ang katungod sa mga lumad/ICCs/IPs sa pagpasulod ug implementasyon sa mga plano Pagsiguro sa pagsunod sa mga proseso ug standard sa paghimo sa Field-Based Investigation (FBI) ug proseso FPIC

21. Tumong Tarung ug equitable nga partnership Kung ang priority right sa pagpalambu ug paggamit sa natural nga bahandi sa mga lumad/ICC/IP, kinahanglan usab nga kina mabalidar gamit ang espiritu ug prisipyo sa FPIC Pagsiguro nga ang nakuhang benepisyo hikan niini ayuhon sa pagdala ug tarungun ang paggamit sa, para ug uban ang komunidad Garantiya sa proteksyon sa mga hibalhin/napahawa nga mga lumad/ICCs/IPs

22. Mga Prinsipyo Empowerment Ang lumad/ICC/IPs mamahimong himuon ang ilang ekonomiko, sosyal ug kultural nga paglambu gamit ang: partisipasyon sa pagdesisyon pagpili sa prioridad paghimo sa ilang kaugalingon nga sistema sa hustisya ug proseso sa peace- building

23. Mga Prinsipyo Consensus-Building ug Decision-Making Process Ang mga lumad/ ICC/IPs mag-apil sa ilang proseso sa pagdesisyon gamit ang ilang lumadnong istruktura sa sosyo- politikal

24. Mga Prinsipyo Peace-building Ang pamaagi sa pagpahibalo sa kalinaw, pakigdait, pagsinabtanay, paghiusa ug seguridad.

25. Mga Prinsipyo Cultural Integrity Paghatag importansiya sa kinatihuk-an nga kinaiyahan: pisikal, ispiritwal ug kultural

26. Mga Prinsipyo Primacy of Customary Law Kanunay nga pagmatngon, pagsunod ug paghatag importansiysa lumadnong balaod (customary law) ug proseso sa pagdesisyon mga lumad/ICCs/IPs

27. Mga Prinsipyo Transparency ug Clarity Ang mga proseso transparent o abre sa tanan nga interesado/apektado nga partido. Ang aplikante kinahanglan nga maggawas sa tibuok ug sakto nga imoormasyon ug dali makuhabug nasabtan sa tanang miyembro sa komunidad

28. Dili apil nga mga lugar Sagrado nga lugar ug lubnganan Napili nga internasyunal ug lokal nga kultural ug heritage nga lugar Mga kritikal nga lugarnga napili ug gireserba para sa espesyal nga tumong Uban pa nga lugar nga napili sa lumad/ICCs/IPs sa ilang ADSDPP

29. Mga bawal nga aksyon sa aplikante Paggamit ug kusog, panghadluk, pagpamugus, ug pagpanglisang Pagdala ug armas sa komunidad sa ilang pagbisita Pagsuhol Sekreto nga negosasyon

30. Mga bawal nga aksyon sa aplikante Donasyon Dili awtorisado nga pakigkita Pagpadugay-dugay sa proseso sa FPIC

31. Mga gidili nga aksyon sa NCIP og empleyado Pagdawat ug kuwarta, regalo, ug uban pang bililhon nga butang gikan sa aplikante Pagkuyog sa aplikante

32. Mga gidili nga aksyon sa NCIP og empleyado Tinuyuan nga wala pag-aksyon sa reklamo sa komunidad Grabe nga pagpasagad ug tinuyuan nga psgtanggal o pagbiya sa trabaho Paggamit ug dili tinuod nga impormasyon sa pagsumite sa report

33. Mga gidili nga aksyon sa NCIP og empleyado Paglihuk o pahimo sa trabaho nga naghunahuna sa hangyo, bayad, o gilaum nga ganti, pribilehiyo o benepisyo hikan sa aplikante Panghilabot sa trabaho sa FBIT/ FPICT/ RRT

34. Mga gidili nga aksyon sa NCIP og empleyado Wala gitugutan nga pakighimamat Pagpangayo o pagdawat ug kuwarta o uban pang bililhon nga butang gawas sa ana sa plano

35. Gidili nga aksyon sa mga komunidad sa mga lumad o Miyembro ug/o ilang Katigulangan Solisitasyon ug pagdawat ug regalo o uban pang bililhong butang gikan sa aplikante Pagkuyog sa aplikante

36. Gidili nga aksyon sa mga komunidad sa mga lumad o Miyembro ug/o ilang Katigulangan Pakig-negosasyon o isyorya sa aplikante nga walay tama nga awtoridad Paghatag ug pagtugot nga nahuunahuna sa ihatag, tanyag, hilaum, ganti, pribilehiyo o benepisyon gikan sa aplikante

37. Sources: http://daccess-dds- ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N06/512/07/PDF /N0651207.pdf?OpenElement (UNDRIP) http://daccess-dds- ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N06/512/07/PDF /N0651207.pdf?OpenElement http://www.mgb.gov.ph/Files/Policies/RA%20 7942.pdf (Mining Act of 1992) http://www.mgb.gov.ph/Files/Policies/RA%20 7942.pdf http://www.ncip.gov.ph/downloads/category/ 1-administrative-orders.html (AO 3 Series of 2012) http://www.ncip.gov.ph/downloads/category/ 1-administrative-orders.html