1. 5º NIVEL E.P. CURSO 2008-2009

2. Este é un traballo sobre caparazóns de algunhas das especies de Equinodermos e Moluscos que as nenas e nenos de Quinto Nivel de Primaria conseguimos reunir, e sobre as que aprendemos un montón de cousas. Con elas montamos unha exposición na aula que amosamos ao resto da escola. A exposición rematouse, pero con estas fichas elaboradas por nós mesmos na clase de Informática queremos deixar recollidos os nosos coñecementos, para que outras persoas tamén poidan aprender as cousas que nós averiguamos.

4. embigo (conxunto de voltas) última volta ) PARTES DUNHA CARACOLA

5. Equinodermos Estrela de mar Estrela de mar Ourizo de mar Ourizo de mar Moluscos  Gasterópodos ESPECIES Botuto Botuto Buguina Buguina Cañadilla Cañadilla Caracola Tonel Caracola Tonel Casco Morro de Boi Casco Morro de Boi Cono Cono Delfínula Delfínula Porcelana Porcelana Torrecilla Torrecilla

6. ESTRELA DE MAR ESTRELA DE MAR NOME COMÚN: Estrela de mar. NOME COMÚN: Estrela de mar. NOME CIENTÍFICO: Asterias rubens. NOME CIENTÍFICO: Asterias rubens. FAMILIA: Asteriidae. FAMILIA: Asteriidae. DESCRICIÓN: Soen ter 5 brazos en forma de raios, que saen do centro da estrela. Non teñen cabeza nin cola. Teñen simetría radial e un estómago que é reversible. DESCRICIÓN: Soen ter 5 brazos en forma de raios, que saen do centro da estrela. Non teñen cabeza nin cola. Teñen simetría radial e un estómago que é reversible. ALIMENTACIÓN: Moluscos e crustáceos. ALIMENTACIÓN: Moluscos e crustáceos.

7. HÁBITOS E COSTUMES: Cúbrese de espiñas coa función de defenderse dos seus depredadores. LUGAR DE ORIXE: Ubícanse no Atlántico e no Mediterráneo. UTILIDADE: Realizan a función de limpar os fondos. CURIOSIDADES: Existen fai 500 millóns de anos. Teñen a propiedade de rexenerar un exemplar novo a partir de unha das súas partes. Algunhas desprenden reflexos.

8. NOME COMÚN : Ourizo de mar. NOME CIENTÍFICO: Paracentrotus libidus. FAMILIA: Echinidae. DESCRICIÓN: Especie de equinodermo regular de corpo globoso e algo comprimido no sentido do seu eixe de simetría. ALIMENTACIÓN: Aliméntase de moluscos, crustáceos e outros invertebrados. OURIZO DE MAR

9. HÁBITOS E COSTUMES: Aparece case sempre formando bancos ou grupos numerosos. Adoitan escava-las rochas brandas formando una cavidade semiesférica na que se instala. LUGAR DE ORIXE: Costas atlánticas e mediterráneas. UTILIDADE: Nestas especies a parte comestible está constituída polas cinco gónadas que se atopan na zona superior e baixo o caparazón, rodeando o ano.

10. NOME COMÚN: Botuto. NOME COMÚN: Botuto. NOME CIENTÍFICO: Strombus gigas NOME CIENTÍFICO: Strombus gigas FAMILIA: Strombidae FAMILIA: Strombidae DESCRIPCION: É unha especie de caracol mariño, comestible e moi grande. DESCRIPCION: É unha especie de caracol mariño, comestible e moi grande. ALIMENTACIÓN: Aliméntase de algas. ALIMENTACIÓN: Aliméntase de algas. HÁBITOS E COSTUMES: A femia pon de 180.000 a 460.000 ovos. Moi de vez en cando atópase unha perla no centro dun manto do animal. Vive nos pastos de algas mariñas. HÁBITOS E COSTUMES: A femia pon de 180.000 a 460.000 ovos. Moi de vez en cando atópase unha perla no centro dun manto do animal. Vive nos pastos de algas mariñas. BOTUTO BOTUTO

11. UTILIDADE: En Venezuela a carne a comen fervida e venden o caparazón aos turistas, tamén usan os bordes para facer coitelos, garfos, machadas, etc. Outro uso dos caparazóns é para facer camafeos, uns medallóns que levaban os ricos antes. LUGAR DE ORIXE: Por todo o Caribe, ata nas costas de Mexico, Florida e nas Bermudas. CURIOSIDADES: Recibe tamén outros nomes: Vaca, Guarura, Cuncha Raíña ou Cuncha Rosa. Debido á sobreexplotación da especie, nestes momentos está case extinguida nas costas do continente, quedando só en algunhas illas do Caribe. Video: Strombus. http://www.youtube.com/watch?v=cIHZ2_xuNKM

12. NOME COMÚN: Buguina. NOME CIENTÍFICO: Charonia lampas lampas. DESCRICION: É a maior especie de gasteropodo do Mediterráneo. Ten unha cuncha moi robusta, de ata 40 cm de altura e 15 cm de diámetro. ALIMENTACIÓN: Aliméntase de ourizos e estrelas de mar. FAMILIA: Cymatidae. BUGUINA BUGUINA

13. LUGAR DE ORIXE: Vive no Mediterráneo e no Atlántico, dende Canarias ata o golfo de Vizcaya. UTILIDADES: Usábana os mariñeiros como buguina, de aí o seu nome, para avisar da chegada dos barcos, no medio da néboa, etc. CURIOSIDADES: A súa presenza nos fondos da rexión é cada vez máis escasa.

14. NOME COMÚN: Cañadilla NOME CIENTIFICO: Bolinus brandaris FAMILIA: Muricidae ALIMENTACIÓN: A Bolinus brandaris aliméntase de carroña e outros moluscos aos que ataca coa súa potente rádula. DESCRICIÓN: Mide de 6 a 8 cm. A cuncha ten espira baixa e sutura impresa. A última volta é ampla con seis ou sete varices e dúas filas de espiñas. Canal sifonal recto e longo. Beizo externo groso co borde enrugado. O beizo corumelar forma un callo parietal na parte superior. Cor de amarelo a pardo, abertura pardo-vermella. Mide de 6 a 8 cm. A cuncha ten espira baixa e sutura impresa. A última volta é ampla con seis ou sete varices e dúas filas de espiñas. Canal sifonal recto e longo. Beizo externo groso co borde enrugado. O beizo corumelar forma un callo parietal na parte superior. Cor de amarelo a pardo, abertura pardo-vermella. CAÑADILLA CAÑADILLA

15. UTILIDADE: Segrega unha substancia de cor púrpura que os fenicios, romanos e os gregos utilizaban para tintar teas de persoas importantes (esta tintura chámase tintura de Tiro). HÁBITOS E COSTUMES: Atópase en fondos areosos e con pedras cuxas superficies están cubertas de algas. LUGAR DE ORIXE: Mediterráneo e África Noroccidental. CURIOSIDADES: Pola disposición das espiñas tamén recibe o nome de “Peite de Venus”.

16. A PURPURA DE TIRO Segundo unha antiga lenda fenicia, o dios Melqart atopábase paseando unha mañanciña coa ninfa Tyrus e o seu can, por unha das praias próximas á cidade de Tiro. Como calquera outro animal, o can correteaba pola praia, ladrándolle ás ondas e cheirando as cousas, ata que atopou un destes caracois e o mordeu. O fociño do can tinguiuse rapidamente dunha cor púrpura moi forte, e Tyrus, instou a Melqart para que lle conseguira un vestido da mesma cor, pois quedara fascinada coa púrpura que a mordida do can parecía ter producido. Así é como os fenicios explicaban a orixe dun dos produtos máis lucrativos cos que comerciaban, e que aínda hoxe en día, máis de tres mil anos despois, continúa sendo único. Os aristócratas gregos e romanos adoptaron esta cor como un símbolo da súa posición social e existen incluso crónicas históricas que describen o barco real de Cleopatra, raíña de Exipto, cunha velame coloreada enteiramente con púrpura de Tiro.

17. Hélices e espirais son algunhas das formas máis presentes na natureza: vense nos núcleos de furacáns, nas flores dos xirasoles, nos cornos de algúns animais e nas cunchas de caracois. As espirais das cunchas mariñas son tamén un modelo xeométrico apreciado polos artistas. Entre os moluscos con espirais, a Caracola Tonel é especialmente notable. CARACOLA TONEL CARACOLA TONEL

18. NOME COMÚN : Caracola tonel. NOME COMÚN : Caracola tonel. NOME CIENTÍFICO: Tonna galea. NOME CIENTÍFICO: Tonna galea. FAMILIA: Tonnidae. FAMILIA: Tonnidae. DESCRICIÓN: Mide de 10 a 30 cm. Ten a cuncha lixeira e fina con espira baixa DESCRICIÓN: Mide de 10 a 30 cm. Ten a cuncha lixeira e fina con espira baixa ALIMENTACIÓN: Grandes equinodermos, vermes, caracois máis pequenos e bivalvos. ALIMENTACIÓN: Grandes equinodermos, vermes, caracois máis pequenos e bivalvos.

19. HÁBITOS E COSTUMES: Atópase nos fondos fangosos e detríticos. Vive a 30 m. de profundidade. LUGAR DE ORIXE: En todas as costas. UTILIDADE: É comestible. CURIOSIDADES: Atopouse en 1758. Descubriuno Linneo. Video: Walk of a Giant Tun (Tonna Galea) at Kas, Turkey. http://www.youtube.com/watch?v=DSWQIbk4_7M

20. NOME COMÚN: Casco Morro de Boi. NOME COMÚN: Casco Morro de Boi. NOME CIENTÍFICO: Cypraecassis rufa. NOME CIENTÍFICO: Cypraecassis rufa. FAMILIA: Cassidae FAMILIA: Cassidae DESCRICIÓN: Son coloridas e robustas, miden sobre 10 a 15 cm pero algunhas poden chegar a medir 30 cm. A cuncha é grosa e pesada, con espiral baixa. A última espiral ten tubérculos grandes e redondeados. DESCRICIÓN: Son coloridas e robustas, miden sobre 10 a 15 cm pero algunhas poden chegar a medir 30 cm. A cuncha é grosa e pesada, con espiral baixa. A última espiral ten tubérculos grandes e redondeados. CASCO MORRO DE BOI CASCO MORRO DE BOI ALIMENTACIÓN: Aliméntanse de ourizos e estrelas de mar do seu mesmo tamaño, e tamén de vermes, bivalvos ou caracois de mar.

21. HÁBITOS E COSTUMES: É unha especie submareal. Atópase xunto aos arrecifes de coral. Vive en fondos areosos, dos que sae pola noite para cazar. LUGAR DE ORIXE: Vive na zona tropical dos Océanos Índico e Pacífico, agás en India e Hawai. UTILIDADE: Pódense facer camafeos. Video: Big shell- Cassidae. http://www.youtube.com/watch?v=Fc2_rvCogSw

22. ALIMENTACIÓN: Aliméntanse de vermes que atopan na area, ostras, moluscos (ás veces dos seus propios conxéneres) e por último, de peixes. NOME COMUN: Cono de mar. NOME CIENTÍFICO: Conus pulcher. FAMILIA: Conidae. DESCRICIÓN: Pode medir de 10 a 20 cm. Non son todos iguais. Teñen a cuncha sólida e pesada. Coloración e debuxos variables. CONO CONO

23. HÁBITOS E COSTUMES: Os conos que comen peixes teñen un veleno maís forte que os que se alimemtan de vermes. LUGAR DE ORIXE: África e mares próximos. UTILIDADES: Da familia dos conos extráense productos que se usan como analxésico en enfermidades dos sistema nervioso e no tratamento da dor, cunha eficacia portentosa. CURIOSIDADES: Soe falarse deles sen coñecelos. Os conos velenosos sen embargo representan un grupo fascinante. Algunhas especies poseen un veleno, que inxectan disparando un minúsculo arpón, capaz de matar a un ser humano.

24. Videos: Coneshell vs fish. http://www.youtube.com/watch?v=tWwebIIAQR4 Conus Geographus. http://www.youtube.com/watch?v=8aprazOOvBA Textile conus hunt. http://www.youtube.com/watch?v=eJbDybBjVec Poison in a Cone. http://www.youtube.com/watch?v=BMOSvz5mThM

25. DELFINULA DELFINULA NOME COMÚN: Delfínula. NOME COMÚN: Delfínula. NOME CIENTIFICO: Angaria Delphinulus. NOME CIENTIFICO: Angaria Delphinulus. FAMILIA: Turbinidae FAMILIA: Turbinidae DESCRICIÓN: Mide de 4 a 7 cm. Ten a cuncha robusta con espira baixa. Última volta con tres fileiras de espiñas curvas. De cor rosa ou pardo oscuro e abertura amarela. DESCRICIÓN: Mide de 4 a 7 cm. Ten a cuncha robusta con espira baixa. Última volta con tres fileiras de espiñas curvas. De cor rosa ou pardo oscuro e abertura amarela.

26. ALIMENTACIÓN: Peixes, etc. HÁBITOS E COSTUMES: Habitan os arrecifes de coral en augas profundas. LUGAR DE ORIXE: Viven nos mares de China, Xapón e Filipinas. CURIOSIDADES: As espiñas curvas son un excelente sistema defensivo.

27. PORCELANA PORCELANA NOME COMÚN: Porcelana ou Caurí. NOME CIENTÍFICO: Cypraea tigris. FAMILIA: Cypraeidae. DESCRICIÓN: As Cypraeas, tamén chamadas porcelanas, constitúen a familia das cunchas mais apreciadas, pola súa gran beleza e lustroso aspecto. A súa brillante superficie, así como a gran variedade de cromatismo que presentan, non permiten que pasen desapercibidas aos nosos ollos. ALIMENTACIÓN: Aliméntanse de corais e de algas.

28. HÁBITOS E COSTUMES: HÁBITOS E COSTUMES: Vive nas augas temperadas e pouco profundas dos arrecifes, a menos de 35 metros de profundidade. Viven baixo as rochas coralinas, sobre fondos areosos ou sobre as algas. Vive nas augas temperadas e pouco profundas dos arrecifes, a menos de 35 metros de profundidade. Viven baixo as rochas coralinas, sobre fondos areosos ou sobre as algas. LUGAR DE ORIXE: LUGAR DE ORIXE: No fondo dos mares do Índico e do Pacífico. No fondo dos mares do Índico e do Pacífico. UTILIDADES: UTILIDADES: Antigamente algunhas especies de porcelanas as utilizaban como moedas para pagar. Antigamente algunhas especies de porcelanas as utilizaban como moedas para pagar. CURIOSIDADES: CURIOSIDADES: Xeralmente é activa durante a noite. Xeralmente é activa durante a noite.

29. TORRECILLA TORRECILLA TURRITELLA OU NOME COMÚN: Torrecilla. NOME CIENTÍFICO: Turritella terebra. FAMILIA: Turritellidae.

30. DESCRICIÓN: Cuncha cónica, estreita e alta, puntiaguda, que pode chegar a 6 cm de lonxitude. Ten unhas 20 voltas de espira, cada unha con 3 -6 crestas ou costelas (ten forma de cono). DESCRICIÓN: Cuncha cónica, estreita e alta, puntiaguda, que pode chegar a 6 cm de lonxitude. Ten unhas 20 voltas de espira, cada unha con 3 -6 crestas ou costelas (ten forma de cono). ALIMENTACIÓN: Sedimentívoro e comedor de algas. ALIMENTACIÓN: Sedimentívoro e comedor de algas. HÁBITOS E COSTUMES: Vive en fondos areosos ata en zonas moi profundas. HÁBITOS E COSTUMES: Vive en fondos areosos ata en zonas moi profundas. LUGAR DE ORIXE: Indopacífico occidental e Pacífico sudoccidental. CURIOSIDADES: Carece de embigo. Ten numerosos pelillos.

31. OUTRAS ESPECIES DA EXPOSICIÓN Trochus erythraeus Turbo haynesi

32. Lambis lambis O. Índico – O. Pacífico 28 cm.

33. Cassis cornuta O. Índico – Pacífico De 15 a 39 cm. Lambis scorpius O. Índico De 9 a 20 cm.

34. Nautilus pompilius Único cefalópodo con cuncha externa.

35. CARACOLA A Natalita Jiménez Me han traído una caracola. Dentro le canta un mar de mapa. Mi corazón se llena de agua con pececillos de sombra y plata. Me han traído una caracola. Federico García Lorca BUGUINAS Na punta do Roncudo hai unha buguina de prata para escoitar ao lonxe o barco pirata. Na lagoa de Traba hai unha caracola encaracolada para escoitar os habitantes da cidade asolagada. E na praia de Nemiña hai unha caracola pequeniña que sabe do mar milleiros de adiviñas. Xoán Babarro AS CARACOLAS NA POESÍA,…

36. E TAMÉN NA MÚSICA,... Steve Turre, trombonista californiano, interpreta jazz utilizando como instrumentos varios tipos de caracolas. Videos: Steve Turre plays Shells. http://www.youtube.com/watch?v=IIfDyDYqGyESteve Turre plays Shells. http://www.youtube.com/watch?v=IIfDyDYqGyE STEVE TURRE (United nations orchestra). http://www.youtube.com/watch?v=tFQAbr-uYFISTEVE TURRE (United nations orchestra). http://www.youtube.com/watch?v=tFQAbr-uYFI Steve Turre: Sanctified Shells. http://www.youtube.com/watch?v=8Xs2T6dJx50Steve Turre: Sanctified Shells. http://www.youtube.com/watch?v=8Xs2T6dJx50 DOCUMENTACIÓNBIBLIOGRAFÍA: -Arianna Fulvo e Roberto Nistri. MOLUSCOS. Ed. Grijalvo. Barcelona, 2006. -Miranda MacQuitty. OCÉANOS. Ed. SM. Madrid, 1997. -ENCICLOPEDIA VISUAL DE LOS SERES VIVOS. Ed. El País-Altea. Barcelona, 1993. -Calros Silvar. OS MOLUSCOS. Ed. A Nosa Terra. Vigo, 1997. -Rosa Ramonell. GUÍA DOS MARISCOS DE GALICIA. Ed. Galaxia. Vigo, 1985. WEB SITES: -Seashell Identification Guide. http://www.seashells.org/seashells/seashellidentificationguide.htm -MALAKOS. http://www.eumed.net/malakos/index.html -Gasterópodos. http://gasteropodos.blogspot.com/ -M@re Nostrum. http://marenostrum.org/vidamarina/index.htm -www.shells.it

37. Este é un traballo da aula de 5º de E. Primaria do CEIP “A Rúa” de Cangas, feito no primeiro trimestre do curso 2008-2009. Investigaron: ESTRELA DE MAR: Andrea Chapela e Nagore Iglesias. ESTRELA DE MAR: Andrea Chapela e Nagore Iglesias. OURIZO DE MAR: Laura Bouza e Noelia Graña. OURIZO DE MAR: Laura Bouza e Noelia Graña. BOTUTO: Sara Pastoriza e Carolina Sechi BOTUTO: Sara Pastoriza e Carolina Sechi BUGUINA: Anxela Fernández e Braihan Prieto. BUGUINA: Anxela Fernández e Braihan Prieto. CAÑADILLA: Caetano Eirea e Marta Serantes. CAÑADILLA: Caetano Eirea e Marta Serantes. CARACOLA TONEL: Luis M. Carnero e Miguel Paz. CARACOLA TONEL: Luis M. Carnero e Miguel Paz. CASCO MORRO DE BOI: María Ignacio e Patricia Molanes. CASCO MORRO DE BOI: María Ignacio e Patricia Molanes. CONO: Laura Moreira e Patricia Piñeiro. CONO: Laura Moreira e Patricia Piñeiro. DELFÍNULA: Ruth Fariña e Alba Francisco. DELFÍNULA: Ruth Fariña e Alba Francisco. PORCELANA: Sergio Martínez e Denis Sotelo. PORCELANA: Sergio Martínez e Denis Sotelo. TORRECILLA: Yago Estévez e Fco. Javier Mariño. TORRECILLA: Yago Estévez e Fco. Javier Mariño. Mestre: Luis Mª Pérez

40. AGRADECEMENTOS: A todos o nenos e nenas, mestres e mestras, pais e nais que asistíchedes á exposición e presentación do noso traballo, porque nos motiváchedes a esforzarnos para facelo mellor. A todos o nenos e nenas, mestres e mestras, pais e nais que asistíchedes á exposición e presentación do noso traballo, porque nos motiváchedes a esforzarnos para facelo mellor. Á Profe Celia, porque se preocupou de que non esqueceramos que tamén hai fermosas caracolas na Literatura. Á Profe Celia, porque se preocupou de que non esqueceramos que tamén hai fermosas caracolas na Literatura. Á todas as familias que colaboráchedes aportando exemplares e coñecementos sobre os moluscos, con especial mención para a familia de Sandra Lorenzo González coa súa espontánea e inestimable aportación que nos permitiu coñecer e disfrutar da beleza de singulares especies das profundidades mariñas. Á todas as familias que colaboráchedes aportando exemplares e coñecementos sobre os moluscos, con especial mención para a familia de Sandra Lorenzo González coa súa espontánea e inestimable aportación que nos permitiu coñecer e disfrutar da beleza de singulares especies das profundidades mariñas. A todos e a todas,… ¡MOITAS GRAZAS! A todos e a todas,… ¡MOITAS GRAZAS! Luis Mª Pérez e alumnado de 5º CEIP “A RÚA” - CANGAS CEIP “A RÚA” - CANGAS