1. Замонавий дорихона ва фармацевтик ёрдам Профессор Х.С.Зайнутдинов

2. РЕЖА: 1. Фармацевтнинг роли. 2. Фармацевтик ёрдам нима? 3. Дорихона савдо ташкилотими? 4. Валеофармацевтик ёрдам.

3. Ўзбекистон Республикасида фармацевтика фаолиятининг конуний асослари Закон Республики Узбекистан «О СЕРТИФИКАЦИИ ПРОДУКЦИИ И УСЛУГ» (28 декабря 1993 г.) Закон Республики Узбекистан «ОБ ОХРАНЕ ЗДОРОВЬЯ ГРАЖДАН» (29 августа 1996 г.) Закон Республики Узбекистан «О ЛЕКАРСТВЕННЫХ СРЕДСТВАХ И ФАРМАЦЕВТИЧЕСКОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ» (25 апреля 1997 г.) Закон Республики Узбекистан «О НАРКОТИЧЕСКИХ СРЕДСТВАХ И ПСИХОТРОПНЫХ ВЕЩЕСТВАХ» (19 августа 1999 г.) Закон Республики Узбекистан «О ЛИЦЕНЗИРОВАНИИ ОТДЕЛЬНЫХ ВИДОВ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ» (25 мая 2000 г.) Закон Республики Узбекистан «О ЗАЩИТЕ ПРАВ ПОТРЕБИТЕЛЕЙ» (26 апреля 1996 г.) Закон Республики Узбекистан «О СТАНДАРТИЗАЦИИ» (29 августа 1996 г.) Закон Республики Узбекистан «О РЕКЛАМЕ» (25 декабря 1998 г.)

4. Фармацевтнинг тутган ўрни Фармацевт сотувчи эмас, балки энг аввало, махсус билимлар манбаи, шифокор ва бемор маслахатчисидир Фармацевтнинг вазифаси – фармацевтик ёрдам кўрсатиш. Мадрид,1988 йил,Европа регони ЖССТ йигилишида “Фрмацевтни чакана савдо дорихонаси ва клиник дорихонасидаги роли”

5. Ванкувер,1997 йил, ЖССТ 3-йиғилиши “Фармацевтларни тайёрлаш келажаги ва ўқув дастурларини ишлаб чиқиш” Фармацевтнинг роли – “Фармацевт етти юлдуз”. -Фармацевт беморни парваришлашда умумий командада. - Фармацевт қарор қабул қилувчи. - Фармацевт – врач ва бемор орасида идеал ҳолатни эгаллайди.

6. Шифокор Фармацевт Бемор Фармацевт – врач ва бемор орасида идеал ҳолатни эгаллайди.

7. -Фармацевт – лидер (етакчи) бошқа сохадаги тиббиёт ходимларининг мавжуд эмаслиги ёки етишмаслиги холатларида фармацевт аҳолини таъминлашда етакчи ҳолатини эгаллаши лозим. -Фармацевт – бошқарувчи фармацевт ахборот ва ресурсларни самарали бошқаришни билиши лозим. -Фармацевт доимий билим олувчи -Фармацевт – ўқитувчи фармацевт – келажак авлод фармацевтларини тайёрлашда, ўқитишда ёрдам бериши шарт.

8. “Лидерлар (сардор) – етти юлдузи”нинг қуйидаги белгилари таклиф этилди: - бошқалар учун самарали моделнинг аҳамияти; - бошқаларга таъсир этиш қобилияти; - фикрлар бирлигини “Бир овоздан” қабул қилишга эришишни билиш; - келажакни кўра билиш; - фикрлашнинг янги образини рағбатлантиришни билиш; - ишда ва фикрлашда синнергизм самарасини оширишни билиш; - самарали сиёсатчи бўлишни билиш.

9. Хулоса қилиб шуни айтиш керакки, “Сардорлар – етти юлдузи”ни яратиш – ўқитиш дастуридаги ўзгаришларнинг асосий мақсади ва бунга фармацевтларни ўқитиш дастурида ташкилотларда фармацевтларнинг қатнашуви ва коллеж, факультет ва университетларда сардорлик сифатини намоён қилиш учун керакли атмосферани барпо қилиш билан эришиш мумкин.

10. Сурункали касалликларни самарали даволашда, таъсир кўрсатадиган омиллар 1. Бемор тузалишига хо ҳ ишнинг борлиги 2. Беморнинг шифокорга ва фармацевтга ишончи 3. Шифокор ва фармацевтнинг дори воситасига ишончи 4. Беморни дори воситасига ишонтириш 5. Дори воситасининг фармакологик таъсири

11. Ташқи муҳитдан келган ахборот организмда биологик механизмлар ёрдамида хужайра, тўқима ва органларни ўзгартириш қобилиятига эга фаол харакатдаги агентга айланиши илмий асосланган Бу дори воситаларини бериш ва фармацевтик ёрдам кўрсатишда фармацевтнинг тутган ўрнини ўта муҳимлиги ҳақидаги ахборотни таъкидлайди Ўта муҳим: харакат, ахборот, ташқи кўриниши ва бошқалар.

12. Қ онунчилик, бош қ арув ва ў қ итиш ор қ али фармацевтнинг тутган ўрнини юзага чи қ ариш

13. Фармацевтика – соғлиқни сақлаш тизимининг ажралмас қисми Фармацевтика ходимлари – соғлиқни сақлаш тизими ходимларидир Фармацевтик фаолият - соғлиқни сақлаш тизимидаги касбий фаолиятдир Фармацевтиканинг тутган ўрни ва фаолияти соғлиқни сақлаш қонунчилигида ўз аксини топган

14. Фармацевтик ёрдам бу- со ғ ли қ ни са қ лаш тизимида фармацевтик товарларни ишлаб чи қ арувчидан истеъмолчигача бўлган бос қ ичда касбий фармацевтик хизмат кўрсатиш фаолиятидир.

15. фуқароларлар соғлиғини сақлаш хуқуқи Қомус Фармацевтик ёрдам – а ҳ оли со ғ ли ғ ини са қ лашнинг таркибий қ исмидир

16. Фармацевтик ёрдам Фармацевтик амалиёт натижаларига асосланиб, беморга қ аратилган; Фармацевт бемор ва Со ғ ли қ ни са қ лаш ходимлари билан ишлаши керак, бунинг учун: -со ғ лом турмуш тарзини оммалаштириш; -касалликларни олдини олиш; -ДВ билан даволаш тартибини хавфсиз ва самарали бўлишини кафолатланган ҳ олда дори воситаларини ишлатиш, ба ҳ олаш кузатиш.

17. - Дори воситани беришдан бошлаб уни таъсири тугагунча дори билан даволашнинг бутун даври ичида фармацевт ва беморни биргаликдаги комплекс дастури. Фан мақсади: клиник фармацевт ва шифокорларга тавсифномаларни беришда энг самарали ва хавфсиз ДВ ларни ва уларни комбинацияларни танлаш усулибини бериш. Назарий қисмини вазифаси: ички касалликлардан энг кўп тарқалган холатларини белгилари ва синдромларнинг ўрганиш, энг самарали ва хавфсиз рецептсиз ДВ оқилона танловни бемор организимини функционал холатини хисобга олган холда амалга ошириш. Амалий қисмини вазифаси: рецепсиз савдо учун рухсат олинган препаратлар, хамда бренд ва генерик препаратлардан окилона қўллаш хақида шифокорларни ахборот билан таъминлашда фармацевтик фаолияти учун керакли билим ва кўникмаларни шакиллантириш. ФАРМАЦЕВТИК ЁРДАМ ФАНИ ЎҚИТИЛМОҚДА

18. Фармацевтик ёрдамнинг умумий саволлари Ўрганилаётган фаннинг назарий асосларини яхлит тизимини такдим этишда, касалликнинг асосий ташки аломатларини намоён булишини паталогия билан боғлиқлигини кўриб чиқиш БТЁ ва клиник фармациянинг умумий негизларини амалга ошириш йўлларини кўриб чиқиш рецептсиз дори воситалар ёрдамида захарланиш, жарохатлар, қон кетишни антисептика ва асептика холатларида даволашни ўрганиш ва бахолаш ДВ фармацевтик кўрсаткичларини ва фармакодинамик эффектларни ўрганиш ва бахолаш ДВ ножуя таъсирларини ва мумкин бўлган ўзаро таъсирларини бахолаш Организмини функциянал холати, ички ва ташқи омилларидан келиб чиққан холда ДВ фармакакокинетикаси ва фармакодинамикаси хусусиятларини ўрганиш

19. Дори воситаларининг энг самарали ва хавфсизлигини танлаш, уларни назорат қилишга тавсия бериш, хамда ножўя таъсири ва уни ривожланиши бўйича ахборот қидирув ишларини ўтказиш; Дори воситаларининг энг самарали ва хавфсизлигини танлаш, уларни назорат қилишга тавсия бериш, хамда ножўя таъсири ва уни ривожланиши бўйича ахборот қидирув ишларини ўтказиш; ДВ организмдаги тақдири, ДВ бир-бири билан хамда озиқ-овқат билан таъсири ҳақида илм олиш; ДВ организмдаги тақдири, ДВ бир-бири билан хамда озиқ-овқат билан таъсири ҳақида илм олиш; Махаллий ва хорижий препаратларни чиқарилаётган янги дори шаклларининг Рецетпурасига, дозаларга, бўлинишига, ножўя таъсирига ва уларни қиёсий баҳолаш. Махаллий ва хорижий препаратларни чиқарилаётган янги дори шаклларининг Рецетпурасига, дозаларга, бўлинишига, ножўя таъсирига ва уларни қиёсий баҳолаш. Амалий дарсларда алохида эътибор бериши қуйидагилар назарда тутилади

20. ФАРМАЦЕВТИК ЁРДАМ Талаба қуйидагиларни билиши керак: Дори воситаларининг ўзаро таъсирининг асосий турлари; Дори воситаларининг ички ва ташқи омиллар ва касалликнинг хусусиятига боғлиқ ҳолда дозаланиш хусусиятини; турли патология ва ҳолларда дори воситаларининг асосий фармакакинетик парметрларини; Рецептсиз дори воситалари ёрдамида даволанадиган кўп тарқалган ички органлар касалликларининг белги ва синдромлари ҳақида; Беморларда ўз-ўзига ёрдам беришда (самолечение) дори воситаларининг асосий гуруҳларининг зарарсизлик ва самарадорлик усулларини; Дори воситалари билан даволашнинг асосий муаммолари (профилактика ва ножўя таъсирлар).

21. ФАРМАЦЕВТИК ЁРДАМ Талаба бажара олиши керак: Дори воситаларининг ножўя таъсирларидан беморни мухофаза қилишни; Дори воситаларидан оқилона фойдаланиш ва шифокор келмагунча биринчи тиббий ёрдам кўрсата олишни; Шифокор-бемор-фармацевт ўртасидаги мавжуд муаммоларни ечиш; Организм ҳолатига боғлиқ ҳолда маълум бир касалликларда қўлланиладиган дори воситалар гуруҳини аниқлаш; Асосий касаллик белгиларини даволашда қўлланиладиган энг самарали ва ҳавфсиз дори воситаларни танлашни; Дори турини дозаси, бериш вақти ва юбориш йўлини аниқлаш ва беморга уларни қабул қилиш тартиби ва вақтини тушунтиришни; Дорихона тизимига келган янги дори воситалар тўғрисида шифокорларга маълумот бериш ва улар йўқлигида дори воситалардан фойдаланишни тушун- тиришни.

22. Дори воситалари ҳ а қ ида керакли ахборотлар мундарижалар ВОЗ тавсиялари 1. Дори воситалари таъсири 2. Ножўя таъсири 3. Кўрсатма 4. Огохлантириш 5. Хаммаси тушунарлими?

23. Дори воситалари таъсири Дори воситаси нима учун керак? Касалликнинг қ андай белгилари йў қ олади, қ андайлари эса йў қ олмайди? Дори воситалари таъсири қ ачон кўринади? Дори воситалари нотў ғ ри қ абул қ илинганда ёки қ абул қ илишдан бош тортганда нима бўлади?

24. Ножўя таъсирлар Қ андай ножўя таъсирлар келиб чи қ иши мумкин? Уларни қ андай ани қ лаш мумкин? Бу белгилар қ анча ва қ т са қ ланади? Нечо ғ ли улар жиддий? Бундай ҳ олатда қ андай чора кўриш мумкин?

25. Кўрсатма Дори воситалари қ андай қ абул қ илинади? Қ ачон истеъмол қ илинади? Даволаниш муддати қ ачонгача? Дори воситалари қ андай са қ ланади? Дори востиаси қ олди ғ ини нима қ илиш керак?

26. Ого ҳ лантириш Дори воситаларни қ ачон қ абул қ илиш ман этилади? Ю қ ори дозаси қ андай? Нима учун тўли қ даволаниш курсини ўтиш керак?

27. Ҳ аммаси тушунарлими? Бемордан сўранг барча маълумотлар унга тушунарлими? Энг му ҳ им маълумотни қ айтаришни бемордан илтимос қ илинг Билинг-чи, яна унда қ андайдир саволлар борми?

28. Саволлар… Биз талабаларни шунга ўргатамизми? Дорихонага доимий келувчилар шундай ахборот олаяптиларми? Фармацевтларнинг нотў ғ ри харакати билан а ҳ оли со ғ ли ғ ига зарар етказилмаяптими? Дори воситалар беришда мажбурий ахборот мазмуни чегараланганми? Мутахассиснинг ўз касбини қ ай даражада билиши назорат қ илиндими?

29. Саволлар… Барча дорилар хавфсизми? Хавфсиз дорилар борми? Беморлар томонидан дори воситаларни қ абул қ илиш назоратни талаб қ иладими? Мамлакат фу қ оролари томонидан дори воситаларини қ абул қ илиш назорат қ илинадими? Дори воситаларини қ ўлланилишини ким назорат этади? Шифокор? Фармацевт? Дорихонадан (шахобча)дан фу қ оро сотиб олиши мумкинми? Дори воситаларини турли савдо белгили битта хал қ аро патентланмаган ном доирасида рецептсиз сотиб олиш мумкинми? Дори воситаларини турли савдо белгили битта хал қ аро патентланмаган ном доирасида бир нечта рецептлар билан сотиб олиш мумкинми?

30. Биз нима қ иляпмиз? Фармацевтик ёрдам кўрсатяпмиз? Фармацевтик товарлар билан савдо қ иляпмиз?

31. Фармацевтларни нимага ўргатишимиз керак?

32. Дорихонага – ким ташриф буюради? Беморлар? Со ғ ломлар? Улар дорихонадан нима олишни хохлайдилар? Заманавий дорихона ассортименти кимга мўлжалланган?

33. Соғлом аҳоли тузилиши I – ижтимоий экологик ва бошқа беқарор шароитларда юқори мақсадларга эришиш имкониятига ва етарли кўникма манбаларига эга шахслар; II – кўникиш манбаларига диққатни кучайтирган ёки экстремал холатларга таъсирчан шахслар; III –кўникиш манбалари пасайган, тизим ва аъзолар фаолиятида ўзгаришлар рўй берган шахслар; IV – беморлар I II III IV I – соғломлар II –нозологик холатгача бўлганлар III – преморбид холатдагилар IV – беморлар

34. 0% 20% 40% 60% 80% 100% 17-25 26-35 36-45 46-55 56 и старше Ахоли со ғ ли ғ ини ёшга бо ғ ли қ лиги IV III II I

35. Меъёрий –ху қ у қ ий ҳ олат Дорихона - со ғ ли қ ни са қ лаш ташкилотими ёки савдо ташкилотими?

36. Дорихонани 3 турга булиш мумкин: Классик дорихоналар, савдо растали (стереотип) Фарм маркетлар Эркин (очиқ) хаммабоп, соғликни тиклаш учун кенг ассортиментли маҳсулотга эга

37. Ø ВФМ билан аҳолини таъминлаш Ø эксперт- ташхис, маслахат хизматини кўрсатиш Ø таълим-тарғибот фаолияти Ø профилактика ва согломлаштириш фаолиятлари Ø ВФМ билан аҳолини таъминлаш Ø эксперт- ташхис, маслахат хизматини кўрсатиш Ø таълим-тарғибот фаолияти Ø профилактика ва согломлаштириш фаолиятлари Саломатлик маркази, бўлиб валеофармакологик, эксперт маслахат функциялари, шифокор валеологлар ва провизор маслахатчилар ҳ амда таълим- тар ғ ибот фаолиятини таъминотини ўз ичига олади.

39. Адабиётлар: Виталий Березницкий, «Аптека вчера, сегодня, завтра» генеральный директор компании "Фартоп", г. Днепропетровск www.fastcompany.com http://www.pharma.net.ua/ru/?q=stat/488 www.fastcompany.com http://www.pharma.net.ua/ru/?q=stat/488 Современная аптека. Как преуспеть в условиях конкуренции http://www.apteka-pp.ru/http://www.apteka-pp.ru/ «Современная аптека: традиционные формы и новейшие технологии»/ 2005 год / Ноябрь / ФВ №36 (399) от 8 ноября 2005 г.2005 годНоябрьФВ №36 (399) от 8 ноября 2005 г.

40. Эътиборингиз учун ра ҳ мат!