1. A U R K I B I D E A
70eko HAMARKADAKO MUSIKARIAK ETA MUSIKA-TALDEAK: ITOIZ, PANTXOA ETA PEIO, IMANOL LARZABAL
1- ITOIZ ( or.)
Biografia eta galdetegia (4.-9. or.)
Euskal Herriko mapa eta Ondarroa eta Mutriku inguruko argazkiak ( or.)
Abestiak eta horien lanketa ( or.)
Berandu da ( or.)
Testura motak: polifonikoa edo homofonia eta kontrapuntua, lagundutako melodia eta monofonia (30. or.)
Testura motak: ariketak eta entzunaldiak ( or.)
Zati txiki bat La m-en ( or.)
Eskala motak ( or.)
Eskalaren gradoak ( or.)
Tonalitatea ( or.)
Eskalak eta akordeak pianoan ( or.)
Eskalak eta akordeak plakadun musikatresnetan ( or.)
Galdetegia eta ariketak ( or.)
Hegal hegiten ( or.)
Lau teilatu ( or.)
Lo egin ( or.)
2- PANTXOA ETA PEIO ( or.)
Biografia eta galdetegia ( or.)
Euskal Herriko mapa eta Ezpeleta eta Azkain inguruko argazkiak ( or.)
Xalo margolaria eta Azkaingo margolanak ( or.)
Abestiak eta horien lanketa ( or.)
Urtxintxak ( or.)
Azken dantza ( or.)
Greziako itsasontzia ( or.)

2. 3- IMANOL LARZABAL (123.-159. or.)
Biografia eta galdetegia ( or.)
Agustin Ibarrola ( or.)
Eduardo Txillida ( or.)
Euskal Herriko mapa eta Donostia inguruko argazkiak ( or.)
Abestiak eta horien lanketa ( or.)
Mendian gora haritza ( or.)
Xabier Amuriza ( or.)
Ilun ikarak azken argia ( or.)

3. 70eko hamarkadako kantariak eta musika-taldeak
- Imanol
- Oskorri
- Gontzal Mendibil
- Peio eta Pantxoa
- Urko
- Errobi
- Itoiz
- Estitxu
- Maite Idirin

4. ITOIZ
Jean-Marie Ecay (gitarra), Antton Fernandez (pianoa eta teklatua*), Jimmy Arrabit (bateria), Juan Carlos Perez (ahots nagusia eta gitarra) eta Jose Garate Foisis (baxua eta ahotsa).
1980. urtean
*Fender Rhodes teklatua, Hammond organoa eta piano klasikoa.

5. 70eko hamarkadaren erdian, Francoren diktadurak amaiera izan zuen
70eko hamarkadaren erdian, Francoren diktadurak amaiera izan zuen. Urte-tarte hori askatasun-nahiaren eta aldarrikapen askoren sasoia izan zen. Horren guztiaren isla musikan ere nabaritu zen. Hortaz, musika agertu zitzaigun bai nahi eta eskaera berriak proposatzeko bai mezu iraultzaileak igortzeko baliabide indartsu.
Euskal Herrian, duela 40 urte inguru, urtean, institutuan ikasten zeuden Ondarroako eta Mutrikuko bost lagun batu ziren eta Indar Trabes izeneko taldea osatu zuten. Taldearen sortzaileak, honako bost gazte hauek izan ziren: Juan Carlos Perez (Mutriku, 1958; ahots nagusia eta gitarra), Jose Garate Foisis (Ondarroa, 1958; baxua), Joseba Mendizabal (Mutriku, 1957; gitarra), Estanis Osinalde (Mutriku, ; bateria) eta Antton Fernandez (Eibar, 1959; pianoa eta teklatua).
Indar Trabes taldea entseatzen

6. lotzen zenez eta bide berriak urratu
Garai horretan, Euskal Herrian ez zen ohikoa euskaraz abestutako rocka eta ez zegoen horrelako zaletasunik. Hori dela eta, Indar Trabes taldekoek diru apur bat irabazteko, herrietako jaietan eta ezkontzetan jotzen hasi ziren; pixkanaka-pixkanaka plazak utzi, eta rock-kontzertuak ematen hasi ziren. Haietan, berbenetarako eta dantzarako ohiko errepertorioaz gain, Indar Trabesek tarteka jotzen zituen J.C. Perezek, asmatutako piezak. Berehala egin ziren arrakastatsu rock-kanta horiek, garai hartan rocka euskaraz kantatzen ziharduen talde bakarrenetarikoa zelako. Entzutetsu egin ziren, gero eta ezagunagoak. Hori dela eta, lehen diskoa grabatzeko aukera izan zuten; baina Indar Trabes (taldearen izena) herriko jaiekin eta berbenekin
lotzen zenez eta bide berriak urratu
nahi zituztenez, taldeari izena aldatu
zioten. Beraz, Itoiz taldea une horretan
jaio zela esan genezake.
Lehenengo diskoa Durangoko
azokan aurkeztu zuten, urtean.
Eta, urteko diskorik onenaren saria jaso
zuen. Batzuen ustez, lan horretan argi geratu zen garai hartako musika-talde
ingeles ospetsu askok baino maila dezente hobea zeukala Itoiz taldeak.
Itoizen lehenengo diskoa :Itoiz (binilozko diskoa)

7. Etenaldi baten ondoren, Juan Carlos Perezek
Hala ere, diskoa kaleratu eta denbora gutxira taldea desegin zen. Zenbait izan ziren rock-taldearen disoluzioa eragin zuten arrazoiak: batetik, nekea eta etsipena berbenetan jotzen jarraitu behar izan zutelako; bestetik, taldeko bi kidek soldaduskara joan behar izan zutelako.
Etenaldi baten ondoren, Juan Carlos Perezek
musika konposatzeari berriz ekin zion buru-belarri eta bigarren disko bat osatzeko adina kantu sortu zituen.
Perezek bakarrik sortutako kantak zirelako, haren hasierako asmoa izan zen diskoa bere izenean argitaratzea, baina kontuan izanda lehenengo diskoak izan zuen arrakasta eta soldaduskara joandakoak herrira bueltatu zirela, Perezek Itoitz taldea berriro elkartzeko ahalegina egin, eta gauzatu zuen. Bigarren disko hori zuzeneko emanaldi batean aurkeztu zuten.
Ordutik, Itoizek bide luzea egin zuen. Izan ere, musika-taldeak hamar urte iraun zuen (1978tik 1988ra). Urte horietan, beste musikari batzuek ere taldea osatu zuten: German Ors, Jimmy Arrabit, Jean Marie Ecay, Joseba Erkiaga, Xabi Pery... Juan Carlos Pérez eta Jose Garate izan ziren Itoizen desagerpenera arte iraun zuten bakarrak.
J.C. Perez, taldeko konpositore nagusia

8. Euskal Herriko musika- talderik arrakastatsuenetakoa izan
Hamar urteko tarte horretan utzitako ondarea oparoa izan zen: zazpi disko, ehunka kontzertu eta, hainbeste urteren ondoren, oraindik ere gutako askoren oroimenean gorderik eta oso bizirik dirauten kanta zoragarriak: Lau teilatu, Hegal egiten, Tximeleta reggae, Marea gora, Elurretan, besteak beste. Folk, pop eta rock estiloak uztartu zituzten zirraraz eta sentipenez beteriko kantu gogoangarriak eta ahaztezinak egiteko. Egun ere, asko dira kanta horiei egiten zaizkien aldaerak eta, ahoz ahoko transmisioari esker, ezagunak ez ezik klasiko ere egin dira.
Euskal Herriko musika-
talderik arrakastatsuenetakoa izan
zen; hori dela-eta, multinazional
ezberdinetatik diskoak grabatzeko
eskaintzak jaso zituzten. Euskal
kantagintzan, Itoizek, zalantzarik
gabe, arrasto handia utzi digu;
halaber, taldearen ahotsa eta
gidaria izan zena, Juan Carlos Perez,
dugu azken hiru hamarkadetako
eredu.
Jose Garate, Juan Carlos Perez, Antton Fernandez eta Jimmy Arrabit, Antologia diskoaren aurkezpen-eguna (2008)

9. ITOIZ TALDEAREN INGURUKO GALDETEGIA
1. Nola deitzen zen Itoiz taldearen aurrekoa?
2. Nongoak ziren musikari horiek?
3. Zer zen Francoren diktadura-garaian abestien helburua?
4. Non jotzen zuen Indar Trabes taldeak diru apur bat irabazteko?
5. Zer izan zen taldearen izena aldatzearen arrazoia?
6. Non aurkeztu zuen Itoizek bere lehenengo diskoa?
7. Zelan deitzen zen Itoizeko musikagile eta konposatzaile nagusia?
8. Zer izan zen J.C. Perezen asmoa bigarren diskoko abestiak egin
zituenean?
8. Zenbat urte iraun zuen Itoiz taldeak?
9. Aipatu Itoizen kantaren baten izenburua

10. Nongoak ziren Itoiz taldeko partaideak?

11. ONDARROA Ondarroako ikuspegia
Ondarroako Zubi zaharra, Nasa kalea eta Santa Maria eliza

12. Ondarroako planoa
Artibai itsasadarra eta Santa Maria eliza

13. Ondarroako Zubi zaharra
Ondarroako Zubi zaharra. 1958ko uholdeak eraman zuen, eta, berriz eraiki zuten, antzinakoaren moldeari jarraituta.

14. Zubi Berria, Santiago Calatrava arkitektuak egina

15. Ondarroako portua eta Arrigorriko hondartza
Ondarroako portua, Arrigorriko hondartza, eta, sakonean, Saturrarango hondartza

18. MUTRIKU
Mutrikuko ikuspegia

19. Mutriku, portutik ikusita

20. Mutrikuko portua

21. Saturrarango hondartza, Ondarrutik ikusita

22. ITOIZ
Berandu da

23. Musikograman agertuko diren musika-tresnak:
Ikusi Badok.info
Musikograman agertuko diren musika-tresnak:
1- AHOTSA
2- GITARRA ELEKTRIKOA
-Punteatu: notak banan-banan jo
-Akordeak jo: notak aldi berean jo
3- TEKLATUA
4- BAXU ELEKTRIKOA
5- BATERIA
6- XILOFONOAK

24. Espaloian. “Berandu da” (Musika: J.C. Perez – Hitzak: B. Atxaga)
Lehengo batin
bidali nun Sherlock Holmes Watson-ekin ene andre ideiala, please, bilatzeko eskatuz Astero egiten gendun bilera luza bat detektibe haiek beti informe berbera zen ematen zitadena iribarre etsiaz
"Ez, Sigrid erregina ez da hiri guztian azaltzen arrastorik batere utzi gabean joana dirudi."
Ni ere ibiltzen naiz ene maitearen soineko pusketa bat-edo bere painelu horia aurkitzeko asmua desio alper horreaz. "Ez, Sigrid erregina ez da hiri guztian azaltzen arrastorik batere utzi gabean joana dirudi." Berandu da, berandu da berandu da niretzako Berandu da, berandu da berandu da niretzako Ez dut sekula aurkituko nire Sigrid erregina sekula ez dut...

25. 1- Zer adierazten du kanta horrek? Zer dio Atxagaren letrak?
Egin ezazu kantaren laburpena.
2- Zer esanahi dute letra etzanaz idatzitako hitzek? Batuan idatzita dago kantaren hitza? Zergatik egingo zuen horrela Atxagak?
3- Nolakoa da entzun duzun musika?
alaia eta pozgarria
tristea eta goibela
beldurgarria eta ikaragarria
misteriotsua eta suspenseduna
umoretsua eta barregarria
maitasunezkoa eta erromantikoa
abenturazkoa
alegiazkoa eta fantastikoa
4- Zer sentitu duzu musika entzutean?

26. Berandu da KONPASA: 4/4 edo C ABIADURA: = 90 SARRERA: AHOTSA + GITARRA
Gitarra punt.
Ahotsa +
+Bateria eta baxua
-Ahotsik ez
+Teklaltua (cresc.)
+Ahotsa
-Teklalturik ez
+Gitarra-akordeak
-Ahotsik ez

27. Geldialdi-kolpeak (02:39)
+Ahotsa
+Gitarra- akordeak
-Ahotsik ez
+Gitarra bakarlaria:akordeak
+Gitarra bakarlaria:punteoa eta akordeak
5 aldiz
+Ahotsak
TESTURA POLIFONIKOA: homofonia = Ahots bi, melodia ezberdin bi, erritmo berean (Testura bertikala)
Geldialdi-kolpeak (02:39)

28. +Ahotsak
TESTURA POLIFONIKOA: kontrapuntua = Ahots ezberdin bi, erritmo ezberdinetan (Testura horizontala)
(03:09)
-Ahotsik ez
Xilofono kontraltoa
Xilofono kontraltorik ez
Xilofono altua/sopranoa

29. Kantaren egitura. Atalak
Sarrera
A 1
A 2 B
A 1
A 2 B
A 3
Etenaldia/zubia C C
A 1

30. POLI/Hainbat FONIA/Soinua MONO/bat FONIA/Soinua
LHko 3.zikloa
TESTURA MOTAK
POLI/Hainbat FONIA/Soinua MONO/bat FONIA/Soinua
1.- TESTURA POLIFONIKOA: homofonia = Melodia edo ahots ezberdin bi edo gehiago, erritmo berean (Testura bertikala)
Adibidez: Alaitz eta Maider ”Ispilu Aurrean”, J.S. Bach. Christ lag in Todesbanden, 4. kantata eta berak egindako 4 ahotsetarako koral gehienak, Caccini. Ave Maria, Tomás Luis de Victoria. Motete Taedet animam meam, W.A.Mozart Ave verum corpus, T. Tallis. If ye love me, S. Bach Toccata eta Fuga Re m-en organoarentzako, G.F. Haendel. El Mesías-Aleluia, Bruckner. Ave Maria …
2.- TESTURA POLIFONIKOA: kontrapuntua = Ahots ezberdin bi edo gehiago, erritmo ezberdinetan (Testura horizontala)
Adibidez: J.S. Bach. Christ lag in Todesbanden, 4. kantata, 2. mugim, J.S. Bach. Invención 12” Glenn Gould pianojole, G.P. Palestrina. Missa pro Defunctis~Offertorium, J.S Bach. Fuga 17, BWV 862 Clave bien temperado,Alonso Lobo. Motete Versa est in luctum, J.S. Bach. Brandemburgoko 2. kontzertua , 2. mug,  G.F. Haendel. 4. Kontzertu grosso...
3.- LAGUNDUTAKO MELODIA = Melodia bakarra eta akonpainamendu bat (ahotsekin, musika-tresnekin) melodia horri laguntzeko
Adibidez: Txirula musika-cd-arekin batera jotzen dugunean, J. Brahms. Sonata Mi M-en Biola eta pianorako, Op 120,
H. Eccles. Sonata kontrabaxu eta pianorako Sol m-en, C.Saint Saëns. Animalien ihauteria: Elefantea, Faure & Durufle. Requiem: Agnus Dei hasiera. G. Verdi. Brindisa-Traviata, W.A. Mozart. Elvira Madigan kontzertua pianorako, Maurice Ravel. Pavane pour
une infante défunte ...
4.- MONOFONIA EDO MONODIA = Melodia bakarra. Unisonoa, hau da, soinu bakarra.
Adibidez: Dutxaren azpian kantatzen dugunean, Santo Domingo de Silos-eko monastegiko fraideen korua kantu gregorianoa abesten, Txina eta Indiako musika, Chloe Matharu, She moved throught the fair (irlandar kantua), C. Debussy. Syrinx txirularako,
L.V. Beethoven. 9. sinfonía, 1. mugimendua-ren konpasak, J.S Bach. Bourrée Suite 1 (BWV 996) laud-erako…

31. ▪ Irudika ezazu margoekin melodia bakoitzaren norabidea

32. ▪ Lotu ezazu testura mota bakoitza dagokion partiturarekin eta irudi-adierazpenarekin
1.- TESTURA POLIFONIKOA: HOMOFONIA = Melodia edo ahots ezberdin bi edo gehiago, erritmo berean (Testura bertikala)
2.- TESTURA POLIFONIKOA: KONTRAPUNTUA = Ahots ezberdin bi edo gehiago, erritmo ezberdinetan (Testura horizontala)
3.- LAGUNDUTAKO MELODIA = Melodia bakarra eta akonpainamendu bat (ahotsekin, musikatresnekin), lagundutako monodia
4.- MONOFONIA EDO MONODIA = Melodia bakarra, unisonoa

33. Zer erlazio edo lotura dauka testurak ondorengo argazkiekin?
Geruzen gainjartzea: geruza ezberdinak bata bestearen gainean pilatzea
Musikan gauza bera gertatzen da. Ahots ezberdinak bata bestearen gainean ezartzen dira: aguduenak goitik, eta grabeenak behetik.

34. ▪ ENTZUNALDIA. Entzun musika-pieza hauek eta erreparatu testura motei
Kontuz: pieza bakar batean testura mota bat baino gehiago egon daiteke.
1.- TESTURA POLIFONIKOA: homofonia TESTURA POLIFONIKOA: kontrapuntua LAGUNDUTAKO MELODIA MONOFONIA EDO MONODIA
ENTZUNALDIA: J.S. Bach. Biolontxelorako Suite-a, 1. zenb.-Preludioa
2. ENTZUNALDIA: Bruno Coulais. Cerf-Volant-Kometa, Koruko mutilak
3. ENTZUNALDIA: F. Mendelssohn. Biolinerako kontzertua Mi minorrean, Op. 64
4. ENTZUNALDIA: Bruno Coulais. Compere Guilleri, Koruko mutilak
5. ENTZUNALDIA: Bruno Coulais. La nuit-Gaua, Koruko mutilak
6. ENTZUNALDIA: G. Verdi. La donna e mobile, Rigoletto
7. ENTZUNALDIA: Queen. A kind of magic
8. ENTZUNALDIA: Zuk zeuk topa ezazu bat.

35. ITOIZ
Zati txiki bat LA m-en

36. Itoiz. “ Zati txiki bat La m-en” (Musika: J. C
Itoiz. “ Zati txiki bat La m-en” (Musika: J.C. Perez – Hitzak: Joseba Alkalde)
Planetan hitzetan zintzilik zure oihartzuna eta epeltasuna dasta (probatu) ditut nire altzoan (besoetan, magalean) apurtzen ari direnen hotsak (zaratak) Hirugarrenez ahantzi (ahaztu) ditut nire atzamarrak zure adatsean (ilea) urrezko purpurinapean (koloretako hauts disdiratsuak) ageri duzun goxotasuntzan (goxotasuna) Zure begien biñetetan (komikietako laukitxoak) arnasa eutsiaz lasaitzen nauzu islatzen (errefleju) nauzu, deitzen nauzu eta zoli, zoli, (erne, lasai, zorrotz) naramazu Hi! hi! hi! Illunabarrero (arratsaldea iluntzean) edo ametsak hautsi sosega (lasaitu, baretu) nadin esna nadin, kontura nadin (eta) haizearen kontra urtu nadin.

37. ESKALA MOTAK Eskala Maiorra (M) Eskala minorra (m)
LHko 3.zikloa
ESKALA MOTAK
TONU ETA TONUERDIAK:
Bi noten arteko distantziari bitartea edo interbaloa deritzo. Distantzia hau tonutan neurtzen da. Tonu baten erdiari tonuerdia esaten zaio.
Eskala Maiorra (M)
tonu tonu tonuerdia tonu tonu tonu tonuerdia
Eskala minorra (m)
tonu tonuerdia tonu tonu tonuerdia tonu tonu 1

38. Eskala Maiorra (M) Eskala minorra (m)
tonu tonu tonuerdia tonu tonu tonu tonuerdia
tonu tonuerdia tonu tonu tonuerdia tonu tonu 1
tonuerdia tonuerdia tonuerdia tonuerdia
Irudikatu Sol Maior eta Fa Maiorren eskalak
Irudikatu Mi minor eta Re minorren eskalak

39. Do Maiorren eskala, horren arpegioa eta akordea (Alaia)
L.Hko 3. zikloa
Eskala gorantz eta beherantz
Tonu tonu tonuerdia tonu tonu tonu tonuerdia
I II III IV V VI VII IIX
Tonika Supertonika Mediante Subdominante Dominante Superdominante Sensible Tonika (GRADOAK)
Arpegioa
Akordea
( )
La minorren eskala, horren arpegioa eta akordea (Tristea)
Eskala gorantz eta beherantz
tonu tonuerdia tonu tonu tonuerdia tonu tonu
I II III IV V VI VII IIX
Tonika Supertonika Mediante Subdominante Dominante Superdominante Sensible Tonika (GRADOAK)
Akordea
Arpegioa
( )

40. Eskala kromatikoa (Tonu erdika. 12 soinuz osatua)
SOSTENITU (#), BEMOLA (b) ETA BEKOADROA ( )
Sostenitua/Diesea (#) = Tonu erdi igotzen dio notari. Altuera ↑
Bemola (b) = Tonu erdi jeisten dio notari. Altuera ↓
Adibidez: Do # = Re b; Sol # = La b; Si # = Do; Mi #= Fa
Bekoadroa ( ) = Aurrekoa ezeztatzen du (# eta b-aren eragina). Do Do Si Si
La#
Sib La La
Sol#
Lab
Sol
Sol
Fa#
Solb Fa Fa Do Do Mi Si Si Mi
Re#
Mib
La#
Sib Re La La Re
Sol#
Lab
Reb
Do#
Sol
Sol Do
Fa#
Solb Do Fa Fa Mi Mi
Re#
Mib Re Re
Do#
Reb Do Do

41. DO M-EN ETA LA m-EN ESKALAK
DO ETA LA-REN ESKALA KROMATIKOAK (TONU ERDIKA) Do
Do # Re
Re # Mi Fa
Fa #
Sol
Sol# La
La # Si Do La
La # Si Do
Do# Re
Re # Mi Fa
Fa #
Sol
Sol # La Do
Re b Re
Mi b Mi Fa
Sol b
Sol
La b La
Si b Si Do La
Si b Si Do
Reb Re
Mi b Mi Fa
Sol b
Sol
La b La

42. ESKALAREN GRADOAK GRADOA TONUA EDO TONALITATEA GRADOA IZENA
Eskala bateko soinu bakoitzari honela esaten zaio eta erromatar zenbakiekin adierazten da.
TONUA EDO TONALITATEA
Eskalaren hasierako notari, hau da, lehenengo notari tonika deitzen zaio eta nota horrek izena emango dio tonuari edo tonalitateari. Adibidez, eskala bat Do notatik hasten bada, esan behar dugu Do tonuan edo tonalitatean idatzita dagoela.
GRADOA
IZENA
Lehenengoa I
TONIKA (oinarrizko nota)
Bigarrena II
SUPERTONIKA
Hirugarrena III
MEDIANTE (modua adierazten du, M edo m)
Laugarrena IV
SUBDOMINANTE
Bosgarrena V
DOMINANTE
Seigarrena VI
SUPERDOMINANTE
Zazpigarrena VII
SENSIBLE
Zortzigarena VIII
TONIKA

43. AKORDE BAT HONELA OSATZEN DA:
AKORDEA (1)
Musikan, akordea  da aldi berean entzuten diren eta harmonia bat osatzen duten noten multzoa. Ez da derrigorrezkoa denak batera jotzea. Akordeak osatzen dituen notak banan-banan jotzen direnean arpegioa jotzen dela esaten da, hau da, akordea arpegiatzen dela esaten da.
Akorderik arruntena hiru notaz osatutakoa da eta horri triada deitzen zaio. Nota bat gehitzen bazaio, kuatriada sortuko da. Triadak eta kuatriadak maiorrak edo minorrak ere izan daitezke.
AKORDE BAT HONELA OSATZEN DA:
A m A m7
(Triada) (Kuatriada)
1, 3 eta , 3, 5 eta 7
Do M Do M7
(Triada) (Kuatriada)
1, 3 eta , 3, 5 eta 7.

44. AKORDE BATEN INBERTSIOAK (TRIADAK):
AKORDEA (2)
AKORDE BATEN INBERTSIOAK (TRIADAK):
Tonika 1 5 3
Tonika 1
Egoera fundamentala (E.F) inbertsioa 2.inbertsioa Egoera fundamentala (E.F) 5 3 1 1 5 3 3 15 5 3 1

45. TONALITATEA
Oinarrizkoa eta nagusia den notaren inguruan, hau da, tonika-ren inguruan eraikitzen eta antolatzen den musika-egitura da. Musika-lan asko tonikan hasi eta amaitzen dira.
SOSTENITUAK/DIESEAK (#): FA-DO-SOL-RE-LA-MI-SI
BEMOLAK (b): SI-MI-LA-RE-SOL-DO-FA
FA Maior SI b Maior Mi b Maior LA b Maior RE b Maior SOL b Maior DO b Maior
RE minor SOL minor DO minor FA minor SI b minor MI b minor LA b minor
SOL Maior RE Maior LA Maior MI Maior SI Maior FA # Maior DO # Maior
Mi minor SI minor FA # minor DO # minor SOL # minor RE # minor LA # minor

46. Tonalitateak 1 b 1 # 2 b 2 # 3 b 3# 4 b 4# 5#/7b 5 b/7# 6 b/6# Do M
Fa M
Sol M
1 b
1 #
La m
Si b M
Re m
Mi m
2 b
Re M
2 #
Sol m
Si m
Mi b M
3 b
Do m
Tonalitateak 3#
Fa # m
La M
Do #m
Fa m
4 b 4#
Si b/La #m
Mi M
La b M
Sol#/La bm
Mi b/Re#m
5#/7b
5 b/7#
6 b/6#
Si/Do b M
Re b /Do # M
Sol b/Fa # M

47. NOTEN ALTUERA ETA KOKAPENA, PENTAGRAMAN DO NOTA ETA HORREN ZORTZIDUNAK
AKORDEAK ETA ESKALAK PIANOAN
NOTEN ALTUERA ETA KOKAPENA, PENTAGRAMAN
PIANOAN,
DO NOTA ETA HORREN ZORTZIDUNAK
La zentrala=440 Hz
Do Do Do Do Do Do Do 7

48. DO-REN ESKALA KROMATIKOA, 12 SOINU TONU ERDIKA (ZORTIDUN BAT)
PIANOAREN NOTA GUZTIAK: NATURALAK ( ), SOSTENITUAK (#) ETA BEMOLAK (b)
Reb-Mib-Solb-Lab-Sib- Reb-Mib-Solb-Lab-Sib- Reb-Mib-Solb-Lab-Sib- Reb-Mib-Solb-Lab-Sib- Reb-Mib-Solb-Lab-Sib- Reb-Mib-Solb-Lab-Sib- Reb-Mib-Solb-Lab-Sib-
Do#-Re#-Fa#-Sol#-La#- Do#-Re#-Fa#-Sol#-La#- Do#-Re#-Fa#-Sol#-La#- Do#-Re#-Fa#-Sol#-La#- Do#-Re#-Fa#-Sol#-La#- Do#-Re#-Fa#-Sol#-La#- Do#-Re#-Fa#-Sol#-La#
Do1-Re-Mi-Fa-Sol-La-Si-Do2-Re-Mi-Fa-Sol-La-Si-Do3-Re-Mi-Fa-Sol-La-Si-Do4-Re-Mi-Fa-Sol-La-Si-Do5-Re-Mi-Fa-Sol-La-Si-Do6-Re-Mi-Fa-Sol-La-Si-Do7-Re-Mi-Fa-Sol-La-Si-Do8
DO-REN ESKALA KROMATIKOA, 12 SOINU TONU ERDIKA (ZORTIDUN BAT)
Do#- Re# Fa#- Sol#- La
Do - Re- Mi- Fa- Sol- La- Si

49. DO MAIORREN ESKALA LA minorren ESKALA
tonu tonu tonuerdia tonu tonu tonu tonuerdia
tonu tonuerdia tonu tonu tonuerdia tonu tonu 1
DO MAIORREN ESKALA LA minorren ESKALA Do Re Mi Fa
Sol La Si Do La Si Do Re Mi Fa
Sol La
SOL MAIORREN ESKALA (1#) MI minorren ESKALA (1#)
Fa #
Fa #
Sol La Si Do Re Mi
Sol Mi
Sol La Si Do Re Mi

50. Adierazi ezazu beheko pianoetan irakasleak agintzen dizun eskala, arpegioa eta akordea.

51. AKORDEAK ETA ESKALAK PLAKADUN MUSIKA-TRESNETAN
C D E F G A B C D E F G A
I II III IV V VI VII I II III IV V VI

52. Eskala Maiorra (M) DO MAIORREN ESKALA Eskala minorra (m)
Zifratu amerikarra: C D E F G A B
Zifratu europearra: Do Re Mi Fa Sol La Si
Eskala Maiorra (M)
tonu tonu tonuerdia tonu tonu tonu tonuerdia
DO MAIORREN ESKALA Do La Si Fa
Sol Mi Do Re
Eskala minorra (m)
Tonu tonuerdia tonu tonu tonuerdia tonu tonu 1
LA minorren ESKALA La Fa
Sol Re Mi Do La Si

53. SOL MAIORREN ESKALA (1#)
[Fa naturalaren plakak kendu, eta Fa#-aren (sostenitua) plakak jarri behar dira]
Sol
Fa# Re Mi Do La Si
Sol
MI minorren ESKALA (1#)
[Fa naturalaren plakak kendu eta Fa#-aren (sostenitua) plakak jarri behar dira] Re Mi Do La Si
Fa#
Sol Mi

54. FA MAIORREN ESKALA (1b) RE minorren ESKALA (1b) Fa Re Mi Do La Sib Fa
[Si naturalaren plaka kendu, eta Sib-aren (bemola) plaka jarri behar da] Fa Re Mi Do La
Sib Fa
Sol
RE minorren ESKALA (1b)
[Si naturalaren plaka kendu eta Sib-aren (bemola) plaka jarri behar da] Re Do La
Sib Fa
Sol Mi Re

55. DO MAIORREN AKORDEA LA minorren AKORDEA
Triada = I (1), III (3) eta V (5). gradoak
(Sol)
(Mi)
(Do)
Sol V Mi
III Do I
LA minorren AKORDEA
Triada = I (1), III (3) eta V (5). gradoak
(La) Mi V Do
III La I
(Mi)
(Do)

56. SOL MAIORREN AKORDEA (1#)
Triada = I (1), III (3) eta V (5). gradoak
[Fa naturalaren plakak kendu, eta Fa#-aren (sostenitua) plakak jarri behar dira]
(Sol) Re V Si
III
Sol I
(Re)
MI minorren AKORDEA (1#)
Triada = I (1), III (3) eta V (5). gradoak
[Fa naturalaren plakak kendu eta Fa#-aren (sostenitua) plakak jarri behar dira]
(Sol)
(Mi) Si V
Sol
III Mi I

57. FA MAIORREN AKORDEA (1b)
Triada = I (1), III (3) eta V (5). Gradoak
[Si naturalaren plaka kendu eta Sib-aren (bemola) plaka jarri behar da]
(La)
(Fa) Do V La
III Fa I
(Do)
RE minorren AKORDEA (1b)
Triada = I (1), III (3) eta V (5). Gradoak
[Si naturalaren plaka kendu eta Sib-aren (bemola) plaka jarri behar da]
(La)
(Fa)
(Re) La V Fa
III Re I

58. DO MAIORREN AKORDEA LA minorren AKORDEA
Kuatriada = I (1), III (3), V (5) eta VII (7). gradoak
(Sol)
(Mi)
(Do) Si
VII
Sol V Mi
III Do I
LA minorren AKORDEA
Kuatriada = I (1), III (3), V (5) eta VII (7). gradoak
(La)
Sol
VII Mi V Do
III La I
(Mi)
(Do)

59. DO MAIOR ESKALA AKORDE-TRIADA Do La Si Fa Sol Mi Do Re (Sol) (Mi) (Do)V Mi
III Do I

60. Eskala Maiorra (M) (adierazi interbaloak eta irudikatu akordea)
AKORDE-KUATRIADA
(Sol)
(Mi)
(Do) Si
VII
Sol V Mi
III Do I
Eskala Maiorra (M) (adierazi interbaloak eta irudikatu akordea)

61. LA minor ESKALA AKORDE-TRIADA La Fa Sol Re Mi Do La Si (La) Mi V Do
III La I
(Mi)
(Do)

62. Eskala minorra (m) (adierazi interbaloak eta irudikatu akordea)
AKORDE- KUATRIADA
(La) Mi V
Sol
VII Do
III La I
(Mi)
(Do)
Eskala minorra (m) (adierazi interbaloak eta irudikatu akordea)

63. SOL MAIOR (1#) ESKALA AKORDE-TRIADA Sol Fa# Re Mi Do La Si Sol (Sol)V Si
III
Sol I
(Re)

64. Mi minor (1#) ESKALA AKORDE-TRIADA Re Mi Do La Si Fa# Sol Mi (Sol)V
Sol
III Mi I

65. FA MAIOR (1b) ESKALA AKORDE-TRIADA Fa Re Mi Do La Sib Fa Sol (La) (Fa)V La
III Fa I
(Do)

66. RE minor (1b) ESKALA AKORDE-TRIADA Re Do La Sib Fa Sol Mi Re (La) (Fa)V Fa
III Re I

67. Irudikatu pentagraman Do M-en eskala gorantza zein beherantza, arpegioa eta akorde- triada eta akorde-kuatriada.
Marraztu 4ko konpasean Sol M-en eskala, arpegioa eta akordea, irudi erritmiko hauek erabilita.

68. 1- Zer da eskala bat? Aztertu eskala Maiorraren eta minorraren arteko ezberdintasunak. Zer dira tonua eta tonuerdia? Zein dira eskala Maiorraren eta minorraren interbaloak?
2- Zer dira triadak eta kuatriadak. Nola osatzen da akorde bat? Zer gradu hartu behar dira? Zer dira eskalaren graduak?
3- Zer eskalaren gradu jotzen dira arpegioan?
4- Saia zaitez ahotsarekin notak intonatzen. Ondoren, jo itzazu txirulaz.
5- Zer egin behar da akordea jotzeko? Jo ezazu akorde bat.
6- Itoizen kanta hori, izenburuak dioen moduan, La m-en konposatuta dago.
Zertan nabaritzen da?
7- Zer zatitan abesten dute ahots batean? Eta, bi ahotsetan? Identifika itzazu.
8- Zer zatitan igartzen da bi ahotsek melodiaren zati ezberdin bat egiten dutela?
9- Zer testura mota dauka abesti horrek?

69. 10- Zer musika-tresna entzuten da?
11- Zer sentitu duzu musika entzutean?

70. ITOIZ
Hegal egiten

71. Espaloian. “Hegal egiten” (Musika: Itoiz– Hitzak: B. Atxaga)
Neukan guzti zen amets bat, amets bat, beti egoten nintzen haren bizita zai (Errep.) Ai! ene ama euriak eta baso ilunak seinalatzen zizkidanez ez, ez dira etorriko inoiz Etzazu holako ametsik egin ez
Mantso zihoan denbora niretzat lehioak jarrita euriari begira eta jendeak zion: "mutil horrek
amets bat bakarrik dauka"
Baina egun baten esnatzerakoan txantxangorri bat ikusi nuen gelan ta gero beste
beste bat eta beste bat inguratua nengoen ...
Orain herritik mutil bat falta da ez dago inor bere etxeko lehioan baso ilunetan dabil hegaletan txantxangorriak bezala
Orain ba du bihotz nimino bat eta bi hegal bi hegal euriz bustiak Bularra du ere gorri kolorekoa eta
eta txantxangorria da
TXANTXANGORRIA NAIZ BASO ILUNETAN BETE ZAIT AMETSA BASO ILUNETAN TXANTXANGORRIA NAIZ BASO ILUNETAN BETE ZAIT AMETSA TXANTXANGORRIA NAIZ TXANTXANGORRIA NAIZ HEGAL EGITEN HEGAL EGITEN HEGAL EGITEN…
OH TXANTXANGORRIAK GELAKO SAPAIAN GELAKO SAPAIAN OH TXANTXANGORRIAK GELAKO SAPAIAN

72. Egin ezazu abestiak kontatzen duenaren inguruko marrazkia

73. ITOIZ
Lau teilatu

74. Itoiz. “ Lau teilatu” (Musika eta hitzak: J.C. Perez)
Hemen gaude ta poztutzen naiz ta ziur zure aita ere bai; ta zer ondo... zelan dijua zure bufanda txuria. Lau teilatu gainian ilargia erdian eta zu goruntz begira, zure keia eskuetan putzara batekin... putz! Neregana etorriko da ta berriz izango gara zoriontsu edozein herriko jaixetan.
Goxo goxo kanta egin nazu Benitoren Maria Solt. Negarrik ez, txuri zaude ta malkoak zure kolorea kentzen dute. Lau teilatu gainian... Felix, Felix bihar berriz egongo gara txanpain apur batekin; diru gabe baina izarrak gurekin daude, piano baten soinuaz. Lau teilatu gainian...

75. 1- Lau teilatu kanta ezagun-ezaguna da. Zer dio letrak?
2- Galdetu gurasoei ea kanta hori ezagutzen duten, eta zer dakiten horri buruz.
3- Nolakoa da entzun duzun musika?
alaia eta pozgarria
tristea eta goibela
beldurgarria eta ikaragarria
misteriotsua eta suspenseduna
umoretsua eta barregarria
maitasunezkoa eta erromantikoa
abenturazkoa
alegiazkoa eta fantastikoa
4- Zer sentitu duzu musika entzutean?
5- Asma ezazu ekintza bat abesti horrekin (dantza bat gorputz-adierazpen mugimenduak erabilita, erritmoa markatu gorputz edo musika-tresnak erabilita …)
6- Entzun Goazen taldearen bertsioa. Zer dira bi bertsioen arteko ezberdintasun nagusiak?

76. LAU TEILATU (3 ahots)
-1-

77. -2-

78. LAU TEILATU (2 ahots)
-1-

79. -2-

80. ITOIZ
Lo egin

81. Itoiz. “Lo egin” (Musika: J.C. Perez– Hitzak: Jose Mari Argoitia)
Baloi kalboak direla agentzien berri "Maradona productions" orrazien egilea off siden geratu eta sheriffa Wembleyko belarra erre zuten rasten atzetik dabil lo egin lo egin lo egin... kume txalo pintxalo Lemoiz inguratu pirata eta sioux Bizargorri ta Asterix jake erregeari ontzi eta zaldiz tronpetak "under my thumb" airean Jeriko hautsi lo egin lo egin lo egin... kume txalo pintxalo Mafalda eta Zakili enamoraturik zine baten atarian diskutitzen ari dira zer pelikula ikusi hori da kuestioa "El Gran Dictador" edo "Emmanuelle en el frontón" lo egin lo egin lo egin... kume txalo pintxalo

82. JARRAITU EZAZU BAXUAREN LERROA
LHko 3. zikloa
LO EGIN
JARRAITU EZAZU BAXUAREN LERROA

83. Ba al zenekien Jose Garate Foisisek, Itoiz taldeko baxujolea izan zenak, egun kontrabaxua jotzen duela Bilboko Orkestra sinfonikoan (BOS)?

85. 1- Entzun Itoiz taldearen kanta bat
1- Entzun Itoiz taldearen kanta bat. Kanta hori birritan entzungo duzu: lehenengo, jatorrizkoa (Itoizek jotzen zuena); ondoren, BOS-ek egin duen bertsioa.
2- Igarri duzu kanta bera dela? Zertan nabaritu duzu?
3- Zer dira bien arteko desberdintasunak?
4- Zein duzu bietatik gogokoen?

86. PEIO ETA PANTXOA
Peio Ospital (ahotsa) eta Pantxoa Carrere (gitarra eta ahotsa)

87. Peiok eta Pantxoak Baionako
Peio Ospital-ek (Ezpeleta, 1948) eta Pantxoa Carrere-ek (Azkaine, 1948) osatutako bikotearen kantek gure historiaren azken 40 urteak ulertzen lagundu ziguten, gure oroimenarekin zeudelako lotuta. Izan ere, herri-kanta ugari abesten zituzten eta beste asko eurek asmatutakoak ziren.
Haiek konposatutako kantei esker, urtean Franco hil ondoren, euskaldun abertzaleen ahots eta bihotz bihurtu zitzaizkigun, euskal kulturaren eta euskararen defendatzaile.
Peiok eta Pantxoak Baionako
apaizen ikastetxe batean ezagutu zuten elkar.
Bertan ikasi zuten kantatzen, bereziki, gregorianoa. Baina beste era bateko kantuak
ere kantatzen hasi ziren; esaterako, igandero, Baionako ostatu batetan, bertan hasi zen Pantxoa kantuak gitarraz laguntzen. Horrez gain, urtean Uztaritzen (Lapurdi), bikotearen etorkizunean guztiz garrantzitsua izango zen pertsona bat ezagutu zuten: Telesforo Monzon. Hura liluratuta gelditu zen, zur eta lur, Pantxoaren eta Peioren ahots ederrak entzun zituenean eta berak sortutako olerkiei musika jartzeko eskatu zien. .
Pantxoa Carrere eta Peio Ospital lehen kantaldi publikoan, Uztaritzen (Lapurdi), 1969an

88. 1969. urtean, lau kantuz osatutako lehen disko txikia kaleratu zuten
1969.urtean, lau kantuz osatutako lehen disko txikia kaleratu zuten. Urte berean, Uztaritzen bertan egin zuen bikoteak lehen kantaldia. Hego Euskal Herrian, aldiz, Franco hil arte arazo eta debeku ugari izan zituzten abestu ahal izateko. Hala ere, debekuak debeku, gitarra bakarra eta bikotearen ahotsak aski izan ziren orduko euskal gizarteak zituen kezkak islatzeko.
Lau kantuz osatutako lehen disko txikiaren azala (1969)

89. 1975ean, lehen disko luzea argitaratu zuten: Peio Ospital eta Pantxoa Carrere (Elkar). Arrakasta izugarria izan zuen; euskal kantagintzan, ahaztezina. Gero, beste disko batzuk argitaratu zituzten eta hainbat kontzertu eman zituzten Euskal Herrian zehar.
Pantxoa Carrere eta Peio Ospital urtean
Pantxoa Carrere eta Peio Ospital. Bikotearen lehenengo disko luzea (1975)

90. Egun, urte asko igaro diren arren, bikote lapurtarraren kantek adierazgarriak eta esanguratsuak izaten jarraitzen dute. Abesti horietako asko ezagun-ezagunak eta ospetsuak dira. Esate baterako: Itziarren semea, Urtxintxak, Lepoan hartu ta segi aurrera, Azken dantza hau, Bai euskarari, Batasuna, Greziako itsasontzia, Egunsenti hura, Kanta aberria…
Pantxoak eta Peiok kantatzen zituzten herri-kantuek herriaren izaera bizirik eta esna mantentzen lagundu zuten, tristurak eta penak ahazten, pozik eta alai sentiarazten, nekeak eta nahigabeak alde batera uzten eta barru-barrutik indarberritzen.
Peioren eta Pantxoaren kantuak pertsonen sentimenduetan oinarritzen ziren: maitasuna eta haren oroimena (malenkonia), norberaren herriaren falta (herrimina), etxekoengandik urrun egotea (tristura) eta zoriontasunaren nahia (itxaropena).
Berrogei urteko ibilbidea ospatzeko, Tolosako Leidor antzokian zuzeneko diskoa grabatu zuten 2009an euren kanturik ezagunekin.
Tolosako (Gipuzkoa) Leidor antzokian grabatutako zuzeneko diskoa 2009an

91. PANTXOA ETA PEIOREN INGURUKO GALDETEGIA
1. Zer motatako kantak abesten zituzten Pantxok eta Peiok? Zer defendatzen zuten euren kantekin?
Non ezagutu zuten elkar Pantxoak eta Peiok?
Nora hasi ziren elkarrekin jotzen igandero?
Zer motatako kantekin ikasi zuten abesten?
5. Zer idazle eta olerkari ezagutu zuten Uztaritzen? Zer eskatu zien?
6. Zer gertatu zitzaien, hastapenetan, Hego Euskal Herrian?
7. Zein urtetan eta zein izenarekin atera zuten lehenengo disko luzea?
8. Aipatu ezazu bikote horren kantaren baten izenburua.
9. Zertan lagundu zuten Pantxoaren eta Peioren kantuek?
10. Peioren eta Pantxoaren kantuak pertsonen sentimenduetan oinarritzen ziren. Zer dira sentimendu horiek?

92. Nongoak ziren Pantxoa eta Peio?

93. EZPELETA
Ezpeleta herria: plaza eta etxeak. Etxe hauek habeak eta leiho-ateak kolore biziz margotuta dauzkate

94. Etxaurreetan piperrak eskegita ipintzen dituzte lehor daitezen.
Ezpeletako piperrek ospe handia daukate eta jatorrizko deitura
lortu dute.

98. Ezpeleteko Saint-Etienneko eleiza, 1627an eraikia

99. Ezpeleteko Saint-Etienneko eliza barrutik

101. AZKAINE
Pareta bakarreko frontoia

102. Azkaineko elizaren plaza

103. Azkaineko L'église Notre-Dame de l'Assomption-Andra Mariaren Jasokundearen eliza

104. Euskal marinelak Ternuara bakailao-arrantzatzera joaten ziren
Euskal marinelak Ternuara bakailao-arrantzatzera joaten ziren. Haien omenez, elizaren sabaian sasoiko itsasontzi baten maketa bat eskegita dago.

105. Erromatar zubia

106. Harriz inguratutako lur-eremua

107. Azkaine, Xalo margolariaren margolanetan
Xalo Miarritzen jaio zen 1955ean, eta gaztetatik egin zituen marrazki-bizidunak, diseinuak eta muntai ezberdinak. Koloreen arteko kontrastea bilatu zuen, beti ere errealismoa mantendu nahian. Atelier Encadrement Corinne Laborde-Corinne Laborde tailerrean ikusgai daude oleoz egindako haren margolanak, Donibane Lohitzunen.
Garbiketa Azkainen
Azkaine, meza-egunean

108. Azkaingo erromatar zubia  
Pelotariak Azkaingo frontoian

109. PANTXOA ETA PEIO
Urtxintxak

110. Beste bat. “Urtxintxak” (Musika eta Hitzak: Manex Pagola)
Urtxintxak oihanian jauzika, [saltoka]
aldaxkatik aldaxkarat, [aldaxkara (adar txikia)]
-Zuk erradazu ama zendako [esaidazu] [zergaitik]
ez diren erortzen lurrerat? [lurrera]
Nik ere nahi nuke
izan urtxintxa bezala!
Hain gora, hain trebe,
izaiteko libre! [izateko]
Urtxintxak oihanian zintzilik,
buruz behera buztanetik! [esaidazu] [zergaitik]
-Zuk erradazu ama zendako
ez duten buruko minik?.
Nik ere...
Urtxintxak oihanian karruxkaz, [karraskatu,jan]
neguko bildu heltzaurrekin.
-Zuk erradazu ama zendako [esaidazu] [zergaitik]
ez dezakedan egin berdin?

111. 1- Zer adierazten du kanta horrek
1- Zer adierazten du kanta horrek? Zer esaten digu Manex Pagolaren hitzak? Egin ezazu kantaren laburpena, aurreko galdera bien erantzunak bilduko dituena.
2- Zer da letra etzanaz idatzitako hitzen esanahia? Batuan idatzi zuen M. Pagolak kantaren hitza? Zergatik egingo zuen horrela?
3-Saia zaitez abestiak dioena adierazten, gorputz-adierazpena erabilita.
4- Nolakoa da entzun duzun musika?
alaia eta pozgarria
tristea eta goibela
beldurgarria eta ikaragarria
misteriotsua eta suspenseduna
umoretsua eta barregarria
maitasunezkoa eta erromantikoa
abenturazkoa
alegiazkoa eta fantastikoa
5- Zer sentitu duzu musika entzutean?

112. PANTXOA ETA PEIO
Azken dantza

113. Peio Ospital eta Pantxoa Carrere. “Azken dantza”
(Musika: Pantxoa eta Peio - Hitzak: Manex Pagola)
Azken, dantza hau, maitia, zurekin... Nahi zinduzket ereman (eraman) nerekin... Bainan (baina), gaurko xedia (xedea, helburua) ezin daike (daiteke) betia (bete) Badakit, nik ere, bihar dela joaitia (joatea)
Bego (dago) pena hau! Itzuliren (itzuliko) naiz Bai! Berriz Euskal Herrirat! (Herrira) Bego urte hau! Etorriko naiz betikotz (betiko) zure ondorat (ondora)
Azken dantza hau, ez da sekulako... Zin egina dut, zin egin betiko, hemen, gure lurrean bizi behar dutala (dudala) Hori ez bada, hil hotz (hildako gorpua) jar nadila!

114. 1- Zer kontatzen du Azken dantza hau abestiak. Zein da kantaren gaia
1- Zer kontatzen du Azken dantza hau abestiak? Zein da kantaren gaia? maitasuna eta haren oroimena (malenkonia), norberaren herriaren falta (herrimina), etxekoengandik urrun egotea (tristura) edo zoriontasunaren nahia (itxaropena).
2- Zer da letra etzanaz idatzitako hitzen esanahia? Batua al da M. Pagolak erabiltzen duen euskera? Zergatik egingo zuen horrela?
3- Nolakoa da entzun duzun musika?
alaia eta pozgarria
tristea eta goibela
beldurgarria eta ikaragarria
misteriotsua eta suspenseduna
umoretsua eta barregarria
maitasunezkoa eta erromantikoa
abenturazkoa
alegiazkoa eta fantastikoa
4- Zer sentitu duzu musika entzutean?

115. PANTXOA ETA PEIO
Greziako itsasontzia

116. Eguzkiaren muxu. “Greziako itsasontzia”
(Musika eta hitzak: Lluis Llach – Itzulpena euskarara: Xabier Lete)
Itsaso gaindik ikusten baduzu gure gogoa daraman ontzia ez zazu pentsa galduta doanik argitzen baitu goizeko eguzkia Hainbeste amets negar ta desio ez du ekaitzak ondora botako salbatuko da goizeko ontzia kaiaren bila hegaka joaiteko
Arraunberriek eramango dute bide zaharretik askatasunera oihal zuriek haizea dirudi gure arnasa biltzen den batean Ez du ekaitza ondora botako salbatuko da goizeko ontzia

117. 1- Nola adierazi die hasiera baterijotzaileak beste musikariei
1- Nola adierazi die hasiera baterijotzaileak beste musikariei? Zenbat kolpe jo ditu baketekin (makilekin)?
2- Entzun arretaz kantaren hasiera. Zer gertatzen da musikaren tempo-arekin (abiadura)? Zer da, accelerando-a edo ritardando-a? eta tempo-a?
3- Markatu musika-taupadak txaloen edota oin-kolpeen bitartez. Kantaren zein zatitan jotzen du txalo zuzeneko grabazioan?
4- Zer adierazten du Greziako itsasontzia kantuak? Zein da abestiaren gaia? ❶ Maitasuna eta haren oroimena (malenkonia)
❷ Norberaren herriaren falta (herrimina)
❸ Etxekoengandik urrun egotea (tristura)
❹ Zoriontasunaren nahia (itxaropena)
5- Zer dira agertzen diren errepikapen-zeinuak?
6- Aztertu ahotsen eta akordeen egitura partituran.
7- Saia zaitez, entzun bitartean, partitura jarraitzen.

118. Greziako itsasontzia - SARRERA AZTERTUZ
► Saiatu zaitez hatzamar puntarekin musika-taupadak markatzen bihotz bakoitzaren gainean. Horretarako, ahalegindu musikak ezartzen duen abiadura errespetatzen. Arretaz entzun bateria-jotzaileak adierazten duen pultsazioa. Ondoren, markatu zein bihotzetan hasten diren kantuan.
ABIADURA: = 84 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
ABIADURA: = 96

119. Greziako itsasontzia – SARRERA AZTERTUZ (erantzuna)
ABIADURA: = 84 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
I – tsa – so ga – in – dik…
ABIADURA: = 96

120. GREZIAKO ITSASONTZIA
accelerando
a tempo
-1-

121. 1-2
-2-

122. 3
Ritardando (rit.)
rit.
-3-

123. IMANOL LARZABAL
Imanol Larzabal Goñi

124. Imanol Larzabal Goñi 1947. urtean jaio zen Donostian, Antigua auzoan
Imanol Larzabal Goñi 1947.urtean jaio zen Donostian, Antigua auzoan. Zortzi seme-alaben artean gazteena. Delineatzaile marrazki-ikasketak amaitu ondoren, arkitekto batekin lanean aritu zen. Hala ere, ez zuen lanbide horretan denbora askoan jardun. Kirolzalea bera, esku-pilotan eta futbolean aritzen zen. Gitarra jotzen ere ikasi zuen.
1964an euskaraz kantatzen hasi zen eta, frankismo-garaia zelako, lehen diskoa Michel Etchegaray ezizenaz atera zuen. Disko hau magnetofoi batekin grabatu zen Antiguako elizako sotoan.
Hiru urte geroago, ETAn sartzea erabaki zuen urtean atxilotu zuten eta sei hilabete pasatu behar izan zituen Donostiako Martutene espetxean. Ondoren, Frantziara alde egin zuen, eta, lehenengo Ziburun jarri zen bizitzen; gero, Baionan, Bordelen eta Parisen ere bizi izan zen.
Toki askotan eskaini zituen musika-emanaldiak, batez ere Elisa Serna eta Paco Ibáñez kantariekin batera. Izan ere, sasoi horretan, Francoren erregimenaren kontra Europa guztian egin ziren errezitaldi ugari.
Imanol, gaztetan

125. 1977an Euskal Herrira itzuli zen eta, jadanik ETAtik urrunduta, euskal kulturaren aldeko ekimen askotan parte hartzen hasi zen, baita euskarazko eskolak ematen ere. Poeta euskaldun askoren hitzak musikatzen eta kantatzen hasi zen: Jon Mirande, Mikel Arregi, Koldo Izagirre, Xabier Lete eta Juan Mari Lekuona idazleenak, besteak beste. Gaztelaniaz ere zenbait olerki musikatu eta kantatu zituen. Haren diskoek onarpen eta arrakasta handia lortu zuten, eta Imanol bera ospetsu egin zitzaigun.
Muga beroetan(1989)
Hori bera da denen ixtoria (1998). Ibarrola margolariaren
eta eskultorearen laguntza jaso
zuen diskoaren diseinuan.
Herriak ez du barkatuko (1974). Arestiren zenbait poema
kantatu zituen disko honetan. Agustin Ibarrolaren azala.

126. Imanol Larzabal kantatzen
1985eko uztailean, Donostiako Martuteneko espetxean kontzertu bat eskeini ondoren, Imanolek bere musika-emanaldian erabilitako bozgorailu batean ezkutaturik ihes egitea lortu zuten Iñaki Pikabeak eta Joseba Sarrionandiak, ETAko bi presok. Gertatutakoaren berri izan ondoren, bere burua polizia-etxean aurkeztu zuen. Ihesaldiarekin loturarik ez zuela eta errugabea zela erakutsi ondoren, libre geratu zen.
Urte bete beranduago, 1986an, ETAk Dolores González Katarain Yoyes ETAkidea hil zuen eta Imanolek haren senideei elkartasuna adieraztearren Ordizian kantatu zuen haren aldeko omenaldi-kontzertuan. Ordutik, urteetan zehar mehatxuak jaso zituen, autoaren gurpilak zulatu zizkioten, bere aurkako pintadak agertu ziren herriko hormetan…
Geroago, Imanol kantariari babesa eta elkartasuna azaltzeko, Beldurraren kontra
izeneko kontzertua antolatu zuten Donostiako Belodromoan, bere lagunen eta Euskal Herriko nahiz Espainiako hainbat kantariren parte-hartzearekin. Ehundaka pertsona bildu zen emanaldian. Gainera, ETAko 180 preso ohik ere beren burua ETAren kontra agertu zuten idatzi batean. Azkenik, ekitaldian Imanolen aldeko sinadurekin 150 orri aurkeztu ziren, alde bietatik beteta.
Imanol Larzabal kantatzen

127. Barne kanta (1994)
Eduardo Txillidak
egindako azala
Bi disko hauetan, Imanolek bihotza zabaldu zigun hainbeste miresten zituen erdal olerkari batzuen poemen bidez. Hauek izan ziren aukeratutako egileak: Lope de Vega, Francisco de Quevedo, Gustavo Adolfo Bécquer, Luis de Góngora, Pedro Salinas, Gabriel Celaya, Pablo Neruda, Alfonsina Storni, Violeta Parra, Jacques Brel, Lizardi, Xabier Lete edo Pablo Guerrero...

128. Hala ere, urtean beldurturik, Euskal Herritik Torreviejara (Alacant) alde egitea erabaki zuen eta gaztelaniaz kantatzen hasi zen. Hasieran gaizki pasatu omen zuen eta euskaraz sortzen jarraitu zuen , nahiz eta sortzen zuenak sonarik ez izan.
2004an, 57 urte zituela, Imanol Larzabal Orihuela-n (Alacant) hil zen garun-kalte larri baten ondorioz,. Hil zenean, sehaska-kanten disko bat prestatzen ari zen. Handik gutxira, musikari eta kantari ziren adiskideek diskoa osatu, eta haren omenez argitaratu zuten. Bolona-molona: Imanol in memoriam.
Imanolen omenez egindako diskoa Bolona-molona: Imanol in memoriam (2006)
Imanol 2003an

129. Agustin Ibarrola Goikoetxea  1930ean, Basaurin (Bizkaia) jaiotako euskal eskultore eta margolaria. Haren artelanetan kolorea eta modernitatea da nagusi. Sasoi eta arte-eskola berekoak ziren: Jorge Oteiza eta Eduardo Txillida eskultoreak eta Jose Luis Zumeta margolaria. Ibarrolaren obra ezagunenak hauek dira: Omako baso margotua Kortezubin (Bizkaia); Oroimenaren kuboak, Llanesen (Asturias), Totemenak Halde Haniel muinoa, Bottrop, (Alemania), Txalaparta erritmoan doan olatua, Chamartingo tren geltokian (Madril).

130. Agustin Ibarrola (Basauri, 1930) Eduardo Txillida
(Donostia, )

131. Eduardo Txillida Juantegi ( ) Donostian jaiotako euskal eskultorea . Ospe handiko eskultorea. Haren lan ezagunenetarikoak honako hauek dira: Haizearen orrazia (Donostian), Elogio del agua-Uraren goratzarrea (Creueta del Coll-eko parkean, Barcelona), Elogio del Horizonte-Zerumugaren goratzarrea (Gijónen), Gure aitaren etxea (Gernikan), Homenaje a Fleming (Donostian), Berlin eskultura (Berlinen)…
Munduko herrialde askotan ezarri dituzte haren artelanak: AEB, Frantzia, Alemania, Suecia, Iran, Finlandia, Suitza eta Japonia, besteak beste.
Gipuzkoa Donostia Kutxaren, Euskal Herriko Unibertsitatearen eta Udako Euskal Unibertsitatearen logotipoak ere hark asmatutakoak dira.
2000. urtean, Hernanin, Chillida-Leku izeneko museoa zabaldu zen. Hura espazio zabal eta ederra da. Lorategi berde-berdeak, baso bat eta berak errestauratutako Zabalaga baserria daude. Hiru toki edo zonalde horietan Txilllidak berak egindako hainbat obra sakabanaturik ikus daitezke.
Txillidak sari ugari jaso zituen eduki zuen bizitza emankorrean.

132. E.H.-KO MAPA. Nongoa zen Imanol Larzabal?

133. DONOSTIA Santa Klara uhartea
Donostiako ikuspegia: hegazkin batetik, ateratako argazkia

136. Donostiako ikuspegia, Igeldo menditik

137. Urgull mendia

138. Haizearen orrazia, Txillidak egindako obra (Donostia)

139. Zurriola zubia eta Kursaal jauregia
Artzain ona katedrala

140. IMANOL
Mendian gora haritza

141. Iratze okre geldiak. “Mendian gora haritza” (Musika: Imanol -Hitzak: Xabier Amuriza)
Mendian gora haritza ahuntzak haitzean dabiltza itsasoaren arimak dakar ur gainean bitsa. [aparra] Kantatu nahi dut bizitza usteltzen ez bazait hitza mundua dantzan jarriko nuke Jainkoa banintza. (Errep.)
Euskal Herriko tristura soineko beltzen joskura [jostura ] txori negartiz bete da eta umorez hustu da. Emaidazue freskura ura eskutik eskura izarren salda urdina edanda bizi naiz gustura. (Errep.)
Euskal Herriko poeta kanposantuko tronpeta hil-kanpaiari tiraka eta hutsari topeka. [kolpeka] Argitu ezak kopeta [bekokia] penak euretzat gordeta goizero sortuz bizitza ere hortxe zegok eta. (Errep.)
Mundua ez da beti jai inoiz tristea ere bai baina badira mila motibo kantatzeko alai. Bestela datozen penai ez diet surik bota nahi ni hiltzen naizen gauean behintzat egizue lo lasai. (Errep.)

142. MENDIAN GORA HARITZA
Imanol Larzabalen ahotsaren sendotasunak eta lodierak (baritonoa) zein Xabier Amuriza bertsolari bizkaitarraren hitzek abesti eder hau eman zuten. Bertsoz bertso, eta notaz nota, ez baitago norberaren lurrarekiko maitasuna transmititzeko era adierazkorragorik.
Kanta honen egitura eta estiloa bertsolaritzatik dator, hitz neurtuak eta errimak erabiltzen baititu. Bertan, gure lurra deskribatzen du eta kontatzen digu gure bizitzan dena ez dela zoriona; batzuetan, tristurarekin ere bizi behar dela eta, hori horrela izan arren, mila arrazoi eta motibo daudela poztasunari gorazarrea egiteko.

143. 1- Zer dio Xabier Amurizaren letrak? Zein da kantu horren gaia?
2- Zein dira bertso horien errimak?
3- Kantu hori hiruko neurrian eginda dago (3/4 edo 6/8)? Saia zaitez abestiaren pultsua eta azentua gorputz-perkusioaren bitartez markatzen. …
Hankarekin kolpatu lurraren kontra-kolpe belaun esk.-kolpe belaun ezk.
Txalo-kolpe belaun ezk.-kolpe belaun esk.
Biak konbinatuz
Zuk asmatutakoa
4- Zer sentitu duzu musika entzutean?

144. MENDIAN GORA HARITZA . (Imanolek kantatzen zuen tonuan: Mi m)
1- Zein tonutan dago? Zein da kantaren azkenengo nota, hau da, azkenengo akordea?
2- Irudikatu Sol M eta Mi m-en eskala, arpegioa eta akordea.
3- Aztertu akorde bakoitzeko interbaloak/bitarteak eta eskalako graduak.
4- Zein zatitan igarotzen da unisono (soinu bakarra) batetik ahots bitara Ahotserako partituran?

145. MENDIAN GORA HARITZA (2 ahots. Mi m)
Mim DoM ReM Sim
Mim DoM ReM Mim
SolM ReM Mim ReM
-1-

146. Mim DoM ReM Mim
SolM ReM Mim ReM
-2-

147. Mim DoM ReM Mim
Mim DoM ReM Mim
-3-

148. MENDIAN GORA HARITZA (La m)
1- Zein tonutan dago? Zein da kantaren azkenengo nota, hau da, azkenengo akordea?
2- Irudikatu Do M eta La m-en eskala, arpegio eta akordea.
3- Aztertu akorde bakoitzeko interbalo/bitarteak eta eskalako graduak.
4- Zein zatitan igarotzen da ahotserako partituran unisonotik (soinu bakarra) ahots bitara?

149. MENDIAN GORA HARITZA (2 ahots. La m)
Lam FaM SolM Mim
Lam FaM SolM Lam
DoM SolM Lam SolM
-1-

150. Lam FaM SolM Lam
DoM SolM Lam SolM
-2-

151. Lam FaM SolM Lam
-3-

152. Xabier Amuriza Sarrionandia (Amorebieta-Etxano, 1941) bertsolaria, politikaria eta idazlea. Zenbait liburu eta disko argitaratu ditu eta euskal kantari askorentzat ere letra zein bertso ederrak asmatu ditu. 24 urterekin egin zen abade eta zazpi urtez egon zen presondegian Francoren diktadura garaian. Horren ostean, abadetza utzi eta politika-ikasketak egin zituen. Ordutik, idazle, kazetari, irakasle eta bertsolari-lanetan dihardu. Bertsolaritzan neurri eta doinu asko sortu izan ditu eta bera izan zen bertsoak batuan egiten hasi zen lehenengoa. Urte haietako bertso eskoletako sortzaile eta irakasle izan da. Euskal Herriko Bertsolari Txapelketa birritan irabazi zuen, 1980an eta 1982an. Bera eta Jon Lopategi dira bizkaitar txapeldun bakarrak. Haren alaba Miren Amuriza ere bertsolaria da.

153. Amurizaren bertso polit batzuk (Bat-bateko bertsoak)
Gai-jartzaileak ipinitako gaia: Aita (1980, Donostiako txapelketa nagusiko finala) 1
Aita izena kanta beharrak jarri dit bihotza bero aukera eder hau izango zenik ez nuen hemen espero preso nengoen Zamoran eta han gelditu ia ero joan nintzen ta bertan nengola aita hil zitzaidan gero nahiago nuke edozer baino hemen bizirik balego. 2
Aita nuen nik umoretsua,
inoiz, geza ta gazia, Harek agertu zidan bidea, baitzen bertsoz ikasia ; Oi ene aita, nire egunak
ere aurrera doaz ia, Baina zugandik hartua baitut bertsutarako grazia, Nik egingo dut arbola haundi zuk emandako hazia! 3
Gai hau kolpera jarriko zenik
ia ametsa dirudi
baserri hartan izan genuen
hainbat harri eta euri
zu aita zinen hain on niretzat
ez gogorra baizik guri
Euskal Herria nola dagoen
orain Donostin ageri
niri jotako txalo guztiak
bidaltzen dizkizut zuri
Gai-jartzaileak ipinitako gaia: Bihotzean min dut (1980, Donostiako txapelketa nagusiko finala) 1 2 3
Sentimentua sartu zitzaidan
Sentimentua nola dugun guk
Zer kolorezko airea ote
bihotzeraino umetan,
haize hotzeko orbela,
da gizonaren samina?
geroztik hainbat gauza mingarri
mingainetikan bihotz barnera
Ni eta zuen barrena hortan
ikusi mundu honetan;
doa herriko kordela;
izan liteke berdina;
Euskalerriaz batera nago
esperantza dut zerbait hoberik
zoriontsuak izan gintezke
bihotz barneko penetan:
beharbada datorrela,
herri libre bat bagina,
anaiak alkar hartu ezinik,
mundu hontara sortu zenbati
baina hau ezta horrela eta
etsaiak su eta ketan,
bizitzea ere zor dela,
horrek sortzen dit sumina,
esan dudana gezurra bada
bihur bekizkit esteak harri
hargatik balda hontan uzten dut
urka nazazue bertan.
hori ez bada horrela.
nire bihotzeko mina.

154. Ilun ikarak azken argia
IMANOL
Ilun ikarak azken argia

155. Mea kulparik ez. “Ilun ikarak azken argia” (Musika: Imanol-Hitzak: Mikel Arregi)
Ilun-ikarak azken argia uxatu dizu urrutira, (urrundu) zeru-sapaian izar bakanak (gutxi batzuk) itzal etzanei begira, ilun-txintako sorgin-usaiak (gaueko izpia) espazioan dirdira. (disdira) Mendi-hegitan argi-oroitza (hegala-oroimena) eguzkiaren keinua, baso beltzean hosto-firfira (zurrumurrua) gauezkoen erreinua, itxasondoko tamarindotan (kostalde-zuhaitz bat) olatuen errainua. (erreflexu, islada) Itxas-txoriak txio-txioka harat-honata haizetan, (hara eta hona) berde argien edertasuna more motelduz uretan, (baretuz, lasaituz, bihurtuz) txalupa geldi kulunkarien (alde batera -bestera mugi) isladarekin hizketan. (erreflexua)
Parke ixileko banku txuria ezpain beroen lankide, (laguntzaile, kide) antsi zaharrak zantzu berritan (gurari, nahi-itxura) bihotz gordinen senide, (indartsu, mardul-familiar) tristura hegan paseatzen da arratsaren solaskide. (hizketarako kidea) Gau-ezkilaren oihartzun-hotsa (kanpai-soinu) irrixtatzen da kolkoan, (labandu-bular) zirrara mutu baten gisara (emozio-bezala) maitearen soinekoan, bakardadea sekretuekin korapiltzen den zokoan. (tokia) Itxas-aideak gesalez dakar (itsas haize-gatz) murmuriozko solasa, (xuxurlatu-hizketa) suspiriotan ezin jarioz (suspiro-bota) pena lurrinduen hatsa, (perfumedun-arnasa) haize-boladak txikordatzen du (elkartu, nahastu) maiteminduen jolasa.

156. 1- Marraztu ezazu Imanolen kantaren ahapaldi batean deskribatzen dena eta hori entzutean zuk zeuk irudikatu duzuna.
2- Nolakoa da entzun duzun musika?
alaia eta pozgarria
tristea eta goibela
beldurgarria eta ikaragarria
misteriotsua eta suspenseduna
umoretsua eta barregarria
maitasunezkoa eta erromantikoa
abenturazkoa
alegiazkoa eta fantastikoa
3- Zer sentitu duzu musika entzutean?
4- Aztertu partituran adierazten diren konpas-adierazle aldaketak eta tempo-a.
5- Saia zaitez partitura jarraitzen notak eta/edo erritmoa irakurriz.

157. Ilun ikarak azken argia.Nire artelana
Egilea:

158. ILUN IKARAK AZKEN ARGIA (2 ahots. Do M)
DoM SolM Sol7
DoM DoM SolM Sol DoM Lam Mim
Lam SolM FaM DoM Rem
SolM Sol DoM