1. بخش اعمال جراحی دانشجویان: فاطمه رضایی کتایون حبشی نسیم صادقپور
فاطمه قنبرزاده
مهسا مصوری
اساتید:
دکتر بهشید حسینی
دکتر منوچهر معظمی
مهندس حامد یکی تا
مهندس آرمین پیریایی
مهندس آیدا صادقی

2. موارد کلی
•تعریف کلی
•روابط برون بخشی
•بررسی مسیر ها
•ریز فضا ها
•روابط درون بخشی
•طراحی راهرو ها
•جانمایی معماری
•نمونه موردی
•منابع

3. تعریف و عملکرد بخش جراحی •مجموعه ای است مرکب از چند اتاق عمل
که در یک واحد غیر قابل انتقال پیش بینی شده اند .
•این مجموعه به طرز مستقل کار میکند.
•عمل جراحی عبارت است از انجام یک عمل
تشخیصی یا درمانی که به دست جراح و در صورت لزوم
با استفاده از ابزار مناسب انجام میگیرد.
•این عمل غالبا با اقدامات و عملیات تهاجمی همراه است
به ندرت تکرار شدنی است یا فاقد اقدامات تکراری است.

4. بخشهای پشتیبانی بیمارستان
پذیرش جراحی سر پایی
بخشهای پشتیبانی بیمارستان
ارتباط با سایر بخش ها
بخش اعمال زایمان
بخش بستری جراحی
مراقبت های ویژه
آزمایشگاه
بخش جراحی
csr
بخش بستری زنان
ارتباط درجه1
ارتباط درجه 2
به منظور سزارین
اورژانس

5. سه منطقه ی اصلی بخش جراحی بر اساس نوع عملکرد
منطقه ی پذیرش و آماده کردن بیمار قبل و بعد از عمل
منطقه ی اتاق های عمل و وسایل استریل و مصرف شده
منطقه ی ورود و خروج کارکنان و تهسیلات جانبی آن
بیماران
کارکنان
تجهیزات

6. مسیر بیماران سر پایی مسیر بیماران بستری پیش ورودی پیش ورودی
تعویض برانکارد
آمادگی بیمار سر پایی
فضای آمادگی
مسیر بیماران سر پایی
مسیر بیماران بستری
اتاق عمل
اتاق عمل
ریکاوری
ریکاوری
خروج

7. csr مسیرپرسنل جراحی مسیر تجهیزات رختکن اتاق استراحت اتاق عمل
اسانسور استریل
انبار استریل فرعی
اتاق عمل
waShing
آسانسور کثیف
رختکن
اتاق استراحت
اتاق عمل
اتاق مشاوره

8. مسیر حرکت پرسنل

9. مسیر حرکت بیمار

10. بخش اعمال جراحی منطقه ی کنترل شده منطقه ی نیمه کنترل شده فضای پشتیبانی
اتاق های عمل
اتاق عمل -اتاق اسکراب وگان -انبار استریل فرعی -اتاق کار کثیف-اتاق نظافت -پیش ورودی های اتاق کثیف
فضای آمادگی-ایستگاه پرستاری آمادگی-اتاق دارو و کار تمیز-دفتر متخصص بیهوشی-اتاق نظافت-پیش ورودی اتاق های کثیف
آمادگی
منطقه ی نیمه کنترل شده
ریکاوری
فضای ریکاوری-ایستگاه پرستاری ریکاوری -اتاق دارو و کار تمیز-اتاق کار کثیف
بخش اعمال جراحی
فضای پشتیبانی
تاق رئیس بخش-اتاق سر پرستار-اتاق استراحت پزشکان-اتاق ثجهیزات پزشکی و وسایل مصرفی-محل پارک تجهیزات پزشکی-اتاق شستشوی تجهیزات مصرفی(واشینگ)
ورودی
پیش ورودی بخش-فضای پارک تجهیزات متحرک
منطقه ی کنترل نشده
رختکن کار کنان
محل پارک برانکار تمییز-ایستگاه پذیرش
فضای تعویض تخت
فضای رختکن-فضای دستشویی-فضای پوشیدن روپوش و کفش-توالت و دستشویی-دوش
فضای پشتیبانی
اتاق نظافت بخش-اتاق جمع آوری زباله و رخت کثیف-آبدار خانه

11. پیش ورودی ،پارک برانکار و تعویض تخت
•فضای پیش ورودی،پذیرش و تعویض تخت بیمار
•ایستگاه کنترل و برنامه ریزی: این ایستگاه که متشکل از یک کانتر می باشد وظیفه کنترل ورودی و خروجی بخش, راهنمایی و پذیرش بیمار را بر عهده دارد.
•در ابتدای ورودی بخش جراحی
•نظارت بر ورود خروج بیماران و پرسنل
•ثبت و نگهداری اطالاعات بیماران
•فضای مناسب جهت پارک برانکارد
•تعویض تخت: مهمترین وظیفه این حوزه جداسازی فیزیکی حوزه عمل که تحت عنوان فضای تمیز خوانده می شود با سایر بخش های بیمارستان می باشد

13. •رختکن و طراحی آن در بخش اعمال جراحی از اهمیت ویژه ای برخوردار است زیرا هیچ فردی اجازه ورود به محوطه تمیز عمل را با لباس و کفش شخصی ندارد.پس رختکن کارکنان باید دارای دو در باشد که یکی به حوزه کنترل نشده و دیگری به محوطه عمل یا همان حوزه کنترل شده گشوده می شود.
•رختکن ها باید جهت استفاده ی پرسنل زن و مرد تفکیک شوند.
•هر یک از رختکن ها باید دارای سرویس بهداشتی ، دوش و فضای تعویض کفش باشد.
•ورود تمام پرسنل به بخش جراحی تنها از طرق فضای رختکن در نظر گرفته شده و مجاز می باشد.
رختکن

16. اماده سازی بیمار •عملیات مربوط به آماده کردن بیمار
قابل تقسیم به وسیله ی پرده
•فضای مناسب جهت شستشوی دست
•تحت نظارت مستقیم پرستاران

18. اتاق اسکراب
•درب بین این فضا و فضای عمل باید به صورت خودکار باز و بسته شود زیرا شخص به هنگام ورود به اتاق عمل باید از دست زدن و لمس هر چیز خودداری کند.
•در این منطقه باید قفسه ی مناسب جهت نگهداری گان استریل و دستکش و نیز سطل جهت جمع آوری گان ها و دستکشهای استفاده شده و کثیف ، پیش بینی شود.

20. استریل فرعی
•وسایل این اتاق هرروز پس انجام عمل جراحی از انبار بخش اعمال جراحی تکمیل و تامین می شود.
•هر گونه ابزار و اعمال مصرفی که در حین عمل احتمالا مورد نیاز هستند عفونی در این اتاق آماده کار می شوند و قبل از انجام عمل رو ترولی قرار گرفته و به اتاق عمل منتقل می شوند.

22. اتاق عمل •بهتر است اتاق های جراحی یکسان باشند.
•اتاق عمل در سه اندازه کوچک،متوسط،بزرگ
در نظر گرفته می شود.
•ابعاد متناسب برای اتاق های عمل 5.6متر*5.6متر می باشد.
•ارتفاع مفید 3 متر برای این فضا مناسب می باشد.
•کف و دیوار های ای اتاق باید کاملا صاف و قابل شستشو باشند.
•در این فضا باید از هز گونه پیش آمدگی تزئینی یا سازه ای اجتناب شود.
•در محوطه اتاق عمل باید از ایجاد گوشه های تیز (90درجه)جلوگیری شود.
•در فضای اتاق عمل باید در حد امکان از وجود درز جلوگیری کرد.

25. اتاق ریکاوری
به ازای هر اتاق عمل باید 1/5 تخت ریکاوری در نظر گرفته شود. فضای ریکاوری, برای نگهداری موقت بیماران پس از عمل جراحی می باشد که پس از تثبیت حال بیمار و تایید پزشک متخصص بیهوشی, به بخش بستری جراحی و یا بخش مراقبت ویژه انتقال می یابد.
ریکاوری نیاز به یک ایستگاه پرستاری دارد که ناظر بر حال بیماران است.

28. روابط درون بخشی بخش جراحی
منطقه ی کنترل نشده
مسیر بیمارن
مسیر پرسنل
منطقه ی نیمه کنترل شده
ورودی
همراهان بیمار
منطقه ی کنترل شده
رختکن
تعویض تخت
ایستگاه کنترل و برنامه
نظافت و کار کثیف
دارو و کار تمیز
آمادگی
اسکراب
اتاق عمل
استریل فرعی
پرستاری
ریکاوری
فضای پشتیبانی

29. راهرو ها(دوراهرو و تک راهرو)
”ایده جدا کردن تمیز از کثیف“
راهروکثیف:هدایت اشیا و لوازم به بیرون از منطقه عمل جراحی که خطر آلوده کردن اتاق های عمل را به همراه دارند.
راهرو تمیز:برای تامین لوازم و ابزار استریل و سایر مواد تمیز به کار می رود.کارکنان نیز برای ورود به اتاق عمل از این راهرو استفاده می کنند.
مسیر های تمیز که به طور کلی دارای اولویت اند و به پرسنل و بیماران اختصاص دارند کوتاهند در حالیکه مسیر های کثیف طولانی ترند.

30. الگوهای طراحی راهرو های جراحی
الف)روش مجزا کردن فضاهای آلوده که بیشتر در بریتانیا،فرانسه،بلژیک و هلند از آن استفاده می شود.
ب)روش مجزا کردن فضاهای استریل که بیشتر در آلمان و ایالات متحده آمریکا مورد استفاده قرار می گیرد.
ج)روش ترانزیت
د)روش سوئدی
1-الگوهای دارای راهروهای دوگانه(دوبل)
2- الگوهای تک راهرویی
به طور کلی الگوهای بخش
جراحی دو دسته اند:

31. •روش انگلیسی(جداسازی فضاهای کثیف)
•راهرویی برای خروج زباله ها و وسایل کثیف در نظر گرفته می شود.
•راهرو دیگری که به راهروی تمیز شهرت دارد،به اتاق های عمل وصل شده و به آنها سرویس می دهد. کارکنان نیز برای ورود به اتاق عمل از همین مسیر استفاده می کنند
بیماران،که هم برای ورود به اتاق های عمل و نیز برای خروج از اتاق های عمل از این راهرو استفاده می کنند.
•اتاق ریکاوری خارج بخش اعمال جراحی قرار گرفته است.تداخل موجود در پیش ورودی مشرف به اتاق های عمل در این روش قابل ذکر است به این معنی که ورودی و خروج بیمار با جراحان تداخل دارد.
•لوازم کثیف بعد از ضد عفونی از طریق راهرو کمربندی به طرف استریل مرکزی هدایت می شود.برای این کار نیز از یک باربر مخصوص آسانسور استفاده می شود.

32. راهرو ی کثیف
مجموعه اتاق های عمل
زباله
زباله
زباله
راهرو ی کثیف
راهرو ی کثیف
زباله
زباله
حسن اصلی این نمونه عبارت است از جداسازی مطلق مواد و اشیاء و پدیده های مشکوک ،به استثنای بیمار و گروه جراحی پس از انجام عمل جراحی.

33. روش آلمانی(معروف به جداسازی استریل)
•اولویت با جداسازی فضاهای استریل است (تا فضاهای کثیف)
•اشیاء آلوده،زباله و بیماران بعد از عمل و یا بیمارانی که باید تحت عمل جراحی قرار گیرند از مسیر دیگری وارد و خارج می شوند.
•اتاق ریکاوری و رختکن در بیرون سیستم قرار دارد.
•ورود و خروج بیماران و خروج جراحان در این طرح تداخل دارد.
•در این طرح انبار استریل به وسیله یک بالابر یا آسانسور مخصوص با استریل مرکزی مرتبط شده است.
•لوازم کثیف در منطقه خدمات،شستشو و ضدعفونی می شوند و به وسیله یک بالابر یا آسانسور مخصوص به استریلزاسیون مرکزی هدایت می شوند.
راهرو ی استریل
مجموعه اتاق های عمل
استریل
استریل
استریل
راهرو ی استریل
راهرو ی استریل
استریل
استریل

34. روش ترانزیت
•بیمار،کارکنان و لوازمی که به داخل بخش اعمال جراحی می آیند از مسیرهایی به داخل اتاق عمل هدایت می شوند و بعد از عمل جراحی، از مسیر راهروی دیگری به بیرون می آیند .
•این روش نه تنها به سبب رفت و آمد متخصصین بیهوشی،مأیوس کننده است.بلکه به سبب اهمیت و وسعت زیربنا که در اثر پیش بینی مکرر محل های الحاقی در قسمت پایین و بالا ردیف شده اند نیز جای ایراد دارد.
راهروی استریل
مجموعه اتاق های عمل
استریل
راهرو ی استریل
راهرو ی استریل
استریل
استریل
کثیف
کثیف
راهروی کثیف
راهروی تمییز
راهروی کثیف

35. الگوهای تک راهرویی
•بیماران از یک پیش ورودی برای ورود به اتاق عمل و از همان پیش ورودی برای خروج از آن استفاده می کنند.
•اتاق ریکاوری و رختکن ها در بیرون سیستم قرار دارد
•در این الگو مرکز انبار و ذخیره استریل از طریق آسانسور یا باربر مخصوص به استریل مرکزی مرتبط است.
•در طول زمان عمل جراحی،لوازم آلوده در راهروی توزیع داخلی نمی چرخد این لوازم در پایان عمل به طرف اتاق ضدعفونی رهسپار می شود.ابزار شسته شده و در داخل ظروف نفوذ ناپذیر که حاوی محلول ضدعفونی است قرار می گیرد.رخت کثیف و فرآورده های دور ریختنی در داخل کیسه های متفاوت قرار می گیرند این کیسه ها نفوذ ناپذیرند و به دقت بسته می شوند.
•این شیوه از نظر مسیر رفت و آمد اقتصادی تر و کنترل آن نیز آسان است.
اتاق های عمل در این سیستم می توانند از نور طبیعی استفاده کنند.

36. جا نمایی معماری بخش جراحی
تا دو دهه قبل اتاقهای عمل در بالاترین طبقه ساختمان اصلی بیمارستان طراحی میشدند .
امروزه تفكر طراحان بيمارستاني همگام با تبلور تجهيزات وتكنولوژي جديد وهمچنين تغييرات استانداردهاي درماني ، تغييراتي را درجانمائي بيمارستانها پديد آورده است :
•براي سهولت دسترسي همه بخشها به اطاقهاي عمل ، ميبايست اين مجموعه درطبقات مياني ساختمان اصلي گنجانده شود
•درنظرگرفتن آسانسورهاي اختصاصي اتاق عمل وبالابرهاي ويژه براي منظورهاي مختلف دركنارسوئيت جراحي الزاميست .
•اتاقهاي عمل ميبايست كمترين فاصله رابا استرليزاسيون مركزي داشته باشند.
•دسترسي سوئيت جراحي با بخش بستري جراحي ميبايست بصورت كوتاه وسريع وحتي الامكان مستقل وبدون عبوراز بخشهاي ديگر باشد.
بخش اعمال جراحيميب ايست داراي كمترين فاصله وارتباط مستقيم با بخشهاي I C U ,CCU •بانك خون واورژانس باشد .
•امکان گسترش و تغییرات در آیندههم از نظر ابعاد و هم از نظر بکارگیری تجهیزات جدید را با کلیه ی جوانب تاسیساتی مورد نیاز آن روز حتی الامکان داشته باشد.
•بخش اتاق های عمل کاملا بسته وایزوله بوده و در مسیر تردد و عبور و مرور دیگر بخشها حتی برای استفاده ی اضطراری از پله فرار و تعمیرات نوبه ای امکانات تاسیساتی بیمارستان ، قرار بگیرد از طرفی در عین حال پرسنل خود بخش بتوانند به موقع از پله ی فرار استفاده نمایند.

37. نمونه موردی بیمارستان خاتم

41. منابع: کتاب استاندارد برنامه ریزی و طراحی بیمارستان ایمن
جلد8(بخش اعمال جراحی)
اینترت
بیمارستان خاتم و ابن سینا